ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Τόμας Χάρρις: Μέσα σ’ όλη την ιστορία, μια εντύπωση, σχετικά με την ανθρώπινη φύση, παραμένει σταθερή: ότι ο άνθρωπος έχει πολλαπλή φύση. Πολύ συχνά έχει εκφραστεί σαν διπλή φύση. Έχει εκφραστεί μυθολογικά, φιλοσοφικά και θρησκευτικά. Πάντοτε έχει ιδωθεί σαν μια σύγκρουση: σύγκρουση ανάμεσα στο καλό και στο κακό, στην κατώτερη φύση και την ανώτερη φύση, στον εσωτερικό άνθρωπο και τον εξωτερικό άνθρωπο. «Είναι φορές», λέει ο Σόμερσετ Μωμ, «που παρατηρώ τα διάφορα μέρη του χαρακτήρα μου με αμηχανία. Αναγνωρίζω ότι είμαι φτιαγμένος από διάφορα πρόσωπα και πως το πρόσωπο που κάνει κουμάντο αυτή τη στιγμή, θα δώσει αναπόφευκτα τη θέση του σ’ένα άλλο. Αλλά ποιο είναι το πραγματικό; Όλα ή κανένα;»
Το ότι ο άνθρωπος μπορεί να προσβλέπει προς το αγαθό και να πετυχαίνει το αγαθό είναι ολοφάνερο απ’ όλες τις ενδείξεις της ιστορίας, όπως κι αν γίνεται αντιληπτό αυτό το αγαθό. Ο Μωυσής είδε το αγαθό πρωταρχικά ως δικαιοσύνη, ο Πλάτωνας κυρίως σαν σοφία και ο Ιησούς βασικά σαν αγάπη. Όμως όλοι συμφωνούσαν ότι την αρετή, όπως κι αν την καταλάβαιναν, την υπέσκαπτε συνεχώς κάτι στην ανθρώπινη φύση που βρισκόταν σε πόλεμο με κάτι άλλο. Αλλά τι ήταν αυτό το κάτι;
Όταν ο Σίγκμουντ Φρόυντ εμφανίστηκε στη σκηνή, στις αρχές του 20ου αι., το αίνιγμα υποβλήθηκε σε νέα εξέταση, τη μελέτη της επιστημονικής έρευνας. Η θεμελιακή συνεισφορά του Φρόυντ ήταν η θεωρία του ότι τα τμήματα που πολεμούσαν βρίσκονταν στο ασυνείδητο. Δοκιμαστικά ονόματα δόθηκαν στους πολεμιστές: Το Υπερεγώ θεωρήθηκε σαν η περιοριστική, ελέγχουσα δύναμη πάνω στο Id (Ενστικτικές ορμές) με το εγώ σαν ένα διαιτητή που ενεργούσε από «πεφωτισμένη ιδιοτέλεια»
.
Πένφιλντ: Ο εγκέφαλος λειτουργεί σαν ένας εγγραφέας (μαγνητόφωνο) υψηλής πιστότητας που καταγράφει σε ταινία κάθε εμπειρία, όπως συμβαίνει από την ώρα της γέννησης, πιθανότατα και πριν από αυτήν.
Τα αισθήματα που συνδέονται με εμπειρίες του παρελθόντος έχουν καταγραφεί και είναι αδιάσπαστα ενωμένα μ’ αυτές τις εμπειρίες μέσα στη μνήμη.
Τα άτομα μπορούν να βρίσκονται σε δύο καταστάσεις την ίδια στιγμή. Οι καταγεγραμμένες εμπειρίες και τα αισθήματα που συνδέονται μ’ αυτές, είναι διαθέσιμα για αναπαραγωγή σήμερα με την ίδια ζωντανή μορφή που είχαν όταν συνέβαινε το γεγονός.
Τόμας Χάρρις :
Συνεχείς παρατηρήσεις έχουν δικαιώσει την υπόθεση ότι τρεις καταστάσεις υπάρχουν σε όλους τους ανθρώπους. Είναι σαν να υπάρχει σε κάθε άτομο το μικρό «ανθρωπάκι», που υπήρξε, όταν ήταν τριών χρόνων. Υπάρχουν ακόμα μαζί του οι γονείς του. Αυτές οι καταστάσεις είναι καταγραφές στον εγκέφαλο πραγματικών εμπειριών από εξωτερικά περιστατικά, που τα πιο σημαντικά από αυτά έχουν συμβεί στη διάρκεια των πέντε πρώτων χρόνων. Υπάρχει και μια τρίτη κατάσταση διαφορετική απ’ αυτές τις δύο. Οι δύο πρώτες αποκαλούνται Γονέας και Παιδί και η τρίτη Ενήλικος.
Αυτές οι τρεις καταστάσεις δεν είναι ρόλοι αλλά ψυχολογικές πραγματικότητες. Ο Μπερν λέει ότι ο Γονέας, ο Ενήλικος και το Παιδί δεν είναι συλλήψεις όπως το Υπερεγώ, το Εγώ και το Id, αλλά φαινομενολογικές πραγματικότητες. Η ψυχική κατάσταση προκαλείται από την αναπαραγωγή των καταγραμμένων πληροφοριών και δεδομένων από τα γεγονότα του παρελθόντος και περιλαμβάνουν πραγματικούς ανθρώπους, πραγματικούς χρόνους, πραγματικούς τόπους, πραγματικές αποφάσεις και πραγματικά αισθήματα.
Ο Γονέας είναι μια τεράστια συλλογή καταγραφών που έχουν γίνει στον εγκέφαλο, από εξωτερικά γεγονότα που έχουν επιβληθεί ανεξέταστα πάνω στο άτομο μέσα στα πρώτα χρόνια της παιδικής ζωής – σε μια περίοδο που κρατάει πέντε περίπου χρόνια. Αυτή είναι η περίοδος, πριν από την κοινωνική γέννηση του ατόμου, πριν φύγει από το σπίτι, για να μπει, ανταποκρινόμενο στις απαιτήσεις της κοινωνίας, στο σχολείο. Το όνομα Γονέας, είναι το πιο χαρακτηριστικό σε σχέση με αυτές τις πληροφορίες, μια και οι πιο σημαντικές «ταινίες» είναι αυτές που είναι γεμάτες από τις δηλώσεις και τα παραδείγματα που οι γονείς του, πραγματικοί ή αντικαταστάτες, του έχουν δώσει. Καθετί που το παιδί είδε τους Γονείς του να κάνουν και κάθε τι που άκουσε να λένε, έχει καταγραφεί στο Γονέα (…) Ο Γονέας είναι ιδιαίτερος για κάθε πρόσωπο, γιατί είναι οι καταγραφές της σειράς των πρώιμων εμπειριών που είναι μοναδικές γι’ αυτό.
Οι πληροφορίες στο Γονέα έχουν καταγραφεί «απευθείας», χωρίς προηγούμενη εξέταση. Η κατάσταση του μικρού παιδιού, η εξάρτησή του και η ανικανότητά του να κατασκευάσει νοήματα με λέξεις, κάνουν αδύνατη, για κείνο την τροποποίηση, τη διόρθωση ή την εξήγηση των πληροφοριών αυτών. Συνεπώς, αν οι γονείς ήταν εχθρικοί και τσακώνονταν συνεχώς, μια «μάχη» καταγράφεται μαζί με τον τρόμο που προξενείται στο μικρό παιδί, όταν βλέπει τα δύο πρόσωπα, που πάνω τους εξαρτάται για να επιβιώσει, έτοιμα να καταστρέψουν το ένα το άλλο(…)
Στο Γονέα έχουν καταγραφεί όλες οι νομοθεσίες και οι κανόνες και νόμοι, που το παιδί άκουσε από τους γονείς του και είδε στη ζωή του. Η ποικιλία τους καλύπτει όλο το φάσμα από τις πρώιμες προσπάθειες μη προφορικής επικοινωνίας των γονέων, που έχουν επιχειρηθεί, με τον τόνο της φωνής, με τις γκριμάτσες του προσώπου, με αγκαλιάσματα ή χωρίς αγκαλιάσματα, μέχρι τους πιο εκζητημένους προφορικούς κανόνες και κανονισμούς που υιοθετούν οι γονείς όταν το μικρό πρόσωπο γίνεται ικανό να καταλαβαίνει από λόγια (…) Αργότερα έρχονται και οι πιο περίπλοκες νουθεσίες.
Το σημαντικό είναι ότι, άσχετα αν αυτοί οι κανόνες είναι καλοί ή κακοί στο φως μιας λογικής ηθικής, αυτοί καταγράφονται σαν αλήθειες από την πηγή όλης της σιγουριάς, στον κόσμο (…) Είναι μια μόνιμη εγγραφή. Ένα πρόσωπο δε μπορεί να τη «σβήσει». Είναι διαθέσιμη για αναπαραγωγή σ’ όλη του τη ζωή.
Αυτή η αναπαραγωγή είναι παντοδύναμη επιρροή από την αρχή μέχρι το τέλος της ζωής (…) Χωρίς το φυσικό γονέα, το παιδί θα πέθαινε. Ο εσωτερικός Γονέας είναι επίσης ο σωτήρας, περιφρουρώντας πολλούς κινδύνους, που αν συλληφθούν εμπειρικά μπορούν να προκαλέσουν το θάνατο. Στο Γονέα βρίσκεται η καταγραφή «Μην αγγίζεις αυτό το μαχαίρι!» Είναι μια διαταγή κεραυνός (…) Η μεγαλύτερη απειλή είναι ότι μπορεί να τραυματιστεί θανάσιμα. Αυτό δεν μπορεί να το συλλάβει. Δεν έχει επαρκείς πληροφορίες. Η καταγραφή των μητρικών και πατρικών διαταγών μ’ αυτόν τον τρόπο, είναι ένα αναντικατάστατο βοήθημα για την επιβίωση και από τη φυσική και από την κοινωνική άποψη.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του Γονέα είναι η πιστότητα στην εγγραφή των ασυνεπειών. Οι γονείς άλλα λένε κι άλλα κάνουν (…) Αργότερα (καθώς ο Ενήλικος γίνεται πιο επιδέξιος κι ελεύθερος να εξετάσει τις πληροφορίες του Γονέα) αυτοί οι παλιότεροι τρόποι να κάνει ορισμένα πράγματα, μπορεί να ξεπεραστούν και να αντικατασταθούν από καλύτερους τρόπους, που ταιριάζουν περισσότερο σε μια πραγματικότητα που αλλάζει(…) Υπάρχουν κι άλλες πηγές Γονεϊκών πληροφοριών πέρα από τους φυσικούς γονείς(πληροφορίες από τηλεόραση, μεγαλύτερα αδέρφια ή άλλα πρόσωπα με εξουσία είναι καταγεγραμμένες επίσης στο Γονέα…)
Ενώ τα εξωτερικά γεγονότα καταγράφονται σαν το σήμα των πληροφοριών που αποκαλούμε Γονέα, υπάρχει μια άλλη καταγραφή που γίνεται ταυτόχρονα. Αυτή είναι η καταγραφή των εσωτερικών γεγονότων, οι ανταποκρίσεις του μικρού ατόμου σε ό,τι βλέπει κι ακούει.(…) Αυτά που «είδε, άκουσε, αισθάνθηκε και κατάλαβε» είναι το σήμα των πληροφοριών που ορίζουμε σαν Παιδί. Επειδή το μικρό νήπιο, δεν έχει λεξιλόγιο, στη διάρκεια αυτών των πιο αποφασιστικών εμπειριών της πρώιμης ζωής του, οι περισσότερες αντιδράσεις του είναι αισθήματα.
(…) Σ’ αυτά τα χρόνια της ανικανότητάς του υπάρχουν απεριόριστες και αδιάλλακτες απαιτήσεις απ’ αυτό (…) Από την άλλη μεριά, υπάρχει η αδιάκοπη απαίτηση από το περιβάλλον, προπάντων από τους γονείς, να εγκαταλείψει αυτές τις βασικές ικανοποιήσεις, για την ανταμοιβή της πατρικής και μητρικής επιδοκιμασίας. Αυτή η επιδοκιμασία που εξαφανίζεται το ίδιο γρήγορα, όσο γρήγορα εμφανίζεται, είναι ένα ανεξιχνίαστο μυστήριο για το παιδί που δεν έχει κάνει ακόμα καμία συγκεκριμένη συσχέτιση αιτίας κι αποτελέσματος.
Το κυριαρχικό υποπροϊόν της απογοητευτικής εκπολιτιστικής διαδικασίας, είναι τα αρνητικά αισθήματα. Με βάση αυτά τα αισθήματα το νεαρό άτομο από πολύ νωρίς συμπεραίνει «ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ Ο’ΚΕΫ(ΝΟΤ ΟΚ).» Αποκαλούμε αυτή την κατανοήσιμη αρνητική αυτοεκτίμηση(δεν είμαι οκ) τα ΝΟΤ ΟΚ αισθήματα ή το ΝΟΤ ΟΚ παιδί. Αυτό το συμπέρασμα και οι συνεχείς εμπειρίες των δυσάρεστων αισθημάτων που οδηγούν σ’ αυτό και το επιβεβαιώνουν, καταγράφονται μόνιμα στον εγκέφαλο και δεν μπορούν να διαγραφούν. Αυτή η μόνιμη εγγραφή είναι το κατάλοιπο του να έχει ζήσει κανείς σαν παιδί. Οποιοδήποτε παιδί. Ακόμα και ένα παιδί που είχε στοργικούς και καλοπροαίρετους γονείς. Είναι η κατάσταση της νηπιακής ηλικίας και όχι η πρόθεση των γονιών που δημιουργούν αυτό το πρόβλημα.
Όπως και στην περίπτωση του Γονέα, το Παιδί είναι μια κατάσταση στην οποία ένα πρόσωπο μπορεί να «μεταφερθεί» σχεδόν οποιαδήποτε στιγμή στη διάρκεια των τωρινών συνδιαλέξεών του. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν σήμερα, να αναδημιουργήσουν την κατάσταση της παιδικής ηλικίας και να προξενήσουν τα ίδια αισθήματα που νιώσαμε τότε (…) Συνεπώς, όταν ένα πρόσωπο είναι κυριευμένο από αισθήματα, λέμε ότι το Παιδί του έχει το λόγο. Όταν ο θυμός του κυριαρχεί πάνω στη λογική του, λέμε ότι το Παιδί κυβερνά.
Υπάρχει και μια φωτεινή πλευρά του πράγματος. Στο Παιδί υπάρχει ακόμα μια τεράστια παρακαταθήκη με θετικά δεδομένα. Στο Παιδί βρίσκεται η δημιουργικότητα, η περιέργεια, η επιθυμία να εξερευνήσει και να γνωρίσει, η παρόρμηση να αγγίξει, να νιώσει και να δοκιμάσει το καθετί και οι καταγραφές των ένδοξων αρχικών αισθημάτων των πρώτων ανακαλύψεων. Στο Παιδί είναι καταγραμμένες οι αμέτρητες εμπειρίες των θαυμαστικών(Ω!) επιφωνημάτων. (…) Τα αισθήματα αυτών των απολαύσεων, είναι κι αυτά καταγραμμένα. Μαζί με όλες τις ΝΟΤ ΟΚ καταγραφές υπάρχει ένα αντιστάθμισμα(…) που είναι επίσης διαθέσιμο για αναπαραγωγή στις σημερινές συνδιαλέξεις. Αυτή είναι η άλλη πλευρά, το φλιπ-σάιντ, το ευτυχισμένο παιδί, το ξέγνοιαστο αγοράκι που κυνηγάει πεταλούδες, το κοριτσάκι με τη σοκολάτα πασαλειμμένη σ’ όλο το μουτράκι του (…)
Πότε σταματούν οι καταγραφές στο Γονέα και στο Παιδί; Στο Γονέα και στο Παιδί περιέχονται εμπειρίες από τα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής; Πιστεύω ότι, τον καιρό που το παιδί αφήνει το σπίτι για την πρώτη ανεξάρτητη κοινωνική του εμπειρία – το σχολείο – έχει εκτεθεί σχεδόν σε κάθε δυνατή στάση, συμπεριφορά και νουθεσία των γονιών του. Και έτσι, οι παραπέρα γονεϊκές επιρροές δεν είναι παρά μια ουσιαστική ισχυροποίηση εκείνων που έχουν κιόλας καταγραφεί. Το γεγονός ότι τώρα αυτό αρχίζει να χρησιμοποιεί το Γονέα του πάνω στους άλλους, είναι μια επιβεβαίωση της Αριστοτελικής αντίληψης ότι «η εντύπωση προηγείται της διατύπωσης». Όσο για παραπέρα καταγραφές είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι υπάρχει κάποια άλλη συγκίνηση που δεν έχει κιόλας αιστανθεί το παιδί, μέχρι την ηλικία των πέντε χρόνων (…)
Αν λοιπόν, σύμφωνα με τα προηγούμενα, ξεπροβάλλουμε από την παιδική ηλικία με μια παρακαταθήκη εμπειριών, που έχουν ανεξίτηλα καταγραφεί στο Γονέα και στο Παιδί, ποιες είναι οι ελπίδες μας για αλλαγή; Πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από το δόκανο του παρελθόντος;
{youtube}OAMpWMIkPao{/youtube}
Σε μια ηλικία 10 περίπου μηνών κάτι αξιοσημείωτο αρχίζει να συμβαίνει στο παιδί(…) αρχίζει να δοκιμάζει τη δύναμη της κινητικότητας. Μπορεί να μεταχειρίζεται αντικείμενα και να κινείται, ελευθερώνοντας τον εαυτό του από τη φυλακή της ακινησίας. Ο ανθρωπάκος των δέκα μηνών έχει ανακαλύψει ότι είναι ικανός να κάνει κάτι που βγαίνει από τη δική του συνείδηση και πρωτότυπη σκέψη.
Η συσσώρευση πληροφοριών στον Ενήλικο είναι το αποτέλεσμα της ικανότητας του παιδιού να ανακαλύψει μόνο του και για τον εαυτό του, τι είναι διαφορετικό στη ζωή από τη «διδαγμένη αντίληψη» της ζωής που έχει στο Γονέα του και την «αισθητή αντίληψη» της ζωής στο Παιδί του. Ο Ενήλικος αναπτύσσει μια «συλλογιστική αντίληψη» της ζωής που στηρίζεται στη συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών.
Η κινητικότητα που δίνει αφορμή για τη γέννηση του Ενήλικου επιβεβαιώνεται στην κατοπινή ζωή, όταν το άτομο νιώθει στενάχωρα. Πηγαίνει έναν περίπατο για να «καθαρίσει το μυαλό» του. Το βάδισμα θεωρείται, με όμοιο τρόπο, μια ανακούφιση από το άγχος. Υπάρχει ολοφάνερα μια καταγραφή ότι η κίνηση είναι «καλή», ότι έχει μια διαχωριστική ιδιότητα, ότι τον βοηθάει να δει καλύτερα, ποιο είναι το πρόβλημά του.
Ο Ενήλικος σ’ αυτά τα πρώτα χρόνια είναι εύθραστος και αβέβαιος. Μπορεί εύκολα να εξουδετερωθεί από διαταγές του Γονέα και το φόβο του Παιδιού(…) Στα περισσότερα άτομα ο Ενήλικος, σε πείσμα όλων των εμποδίων που μπαίνουν στο δρόμο του, επιβιώνει και συνεχίζει να λειτουργεί όλο και πιο αποτελεσματικά, καθώς η ωριμότητα προχωρεί στην εξέλιξή της.
Στον Ενήλικο η «κύρια φροντίδα είναι ο μετασχηματισμός των ερεθισμάτων σε πληροφορίες, η επεξεργασία και η ταξινόμηση αυτών των πληροφοριών, με βάση τις προηγούμενες εμπειρίες. Είναι διαφορετικός από τον Γονέα, ο οποίος είναι κριτικός, με ένα μιμητικό τρόπο και ζητάει να ενισχύσει μια παρακαταθήκη από δανεισμένα πρότυπα και διαφορετικός από το παιδί, που τείνει να αντιδρά περισσότερο απότομα στη βάση μιας προλογικής σκέψης και μιας φτωχά διαφοροποιημένης ή αλλοιωμένης αντίληψης. Μέσα από τον Ενήλικο, το νεαρό άτομο αρχίζει να βλέπει τις διαφορές, ανάμεσα στη ζωή που του δίδαξαν και του έδειξαν (Γονέας), στη ζωή όπως την αισθάνθηκε ή επιθύμησε ή φαντασιώθηκε (Παιδί) και στη ζωή όπως τη συλλαμβάνει με τις δικές του δυνάμεις (Ενήλικος).
Ο Ενήλικος είναι ένας υπολογιστής (computer) επεξεργασίας πληροφοριών, που καταλήγει σε αποφάσεις παίρνοντας και «αλέθοντας» πληροφορίες από τρεις πηγές: το Γονέα, το Παιδί και τις πληροφορίες-δεδομένα που έχει σωρεύσει και σωρεύει συνεχώς.
Μια από τις σημαντικές λειτουργίες του Ενηλίκου είναι να εξετάσει τα δεδομένα που υπάρχουν στο Γονέα, να δει αν είναι πραγματικά ή όχι, αν είναι ακόμα εφαρμόσιμα σήμερα και τότε να τα αποδεχτεί ή να τα απορρίψει. Να εξετάσει το Παιδί και να δει αν τα αισθήματα σ’ αυτό ταιριάζουν με το παρόν ή αν είναι αρχαϊκά και ανταποκρίνονται σε αρχαϊκά δεδομένα του Γονέα. Ο στόχος δεν είναι να παραμερίσει το Γονέα και το Παιδί αλλά να εξετάσει ελεύθερα αυτή την παρακαταθήκη πληροφοριών. Ο Ενήλικος, σύμφωνα με τον Έμερσον, «δεν πρέπει να παρεμποδίζεται από το όνομα του καλού αλλά πρέπει να εξετάζει αν κάτι είναι καλό» ή κακό – για τον ίδιο λόγο – όπως στην περίπτωση της πρώιμης απόφασης; ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Ο’ΚΕΫ.
Η εξέταση των δεδομένων του Γονέα μπορεί ν’αρχίσει σε νεαρή ηλικία.Το ασφαλές νεαρό άτομο είναι εκείνο που ανακαλύπτει ότι τα περισσότερα Γονεϊκά δεδομένα είναι αξιόπιστα «Μου είπαν την αλήθεια!»(…)
Αν οι πατρικές και μητρικές οδηγίες στηρίζονται στην πραγματικότητα, το παιδί, μέσα από το δικό του Ενήλικο, θα αποκτήσει μια ολοκλήρωση, μια αίσθηση πληρότητας, όταν ό,τι εξετάζει αντέχει στη δοκιμασία. Τα δεδομένα που συγκεντρώνει με τους πειραματισμούς του και την εξέταση αρχίζουν να αποτελούν κάποιες «σταθερές» που μπορεί να εμπιστεύεται.Οι ανακαλύψεις του υποστηρίζονται απ’ ό,τι αρχικά έχει διδαχτεί.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η επαλήθευση των δεδομένων του Γονέα, δεν «σβήνει» την αρχική ΝΟΤ ΟΚ εγγραφή (αισθήματα μειονεκτικότητας) που έχει παραχθεί από την πρώιμη επιβολή αυτών των δεδομένων. (…)
Με τον ίδιο τρόπο που ο Ενήλικος εκσυγχρονίζει τα δεδομένα του Γονέα, αποφασίζοντας τι είναι έγκυρο και τι όχι, εκσυγχρονίζει τα δεδομένα του Παιδιού, διαλέγοντας ποια αισθήματα μπορούν να εκφραστούν με σιγουριά και ποια όχι. (…) Ο Ενήλικος φροντίζει για τη σωστή συγκινησιακή έκφραση. Μια άλλη λειτουργία του Ενήλικα είναι η εκτίμηση πιθανοτήτων. Αυτή η λειτουργία είναι αργή στην εξέλιξή της στο μικρό παιδί και, στους περισσότερους από μας, βρίσκει δυσκολίες να αναπτυχθεί, σ’ όλη μας τη ζωή. Το μικρό παιδί συνεχώς αντιμετωπίζει δυσάρεστες εκδοχές (ή θα φας το σπανάκι σου ή θα μείνεις χωρίς παγωτό) που προσφέρουν πολύ μικρή παρακίνηση για την εξέταση πιθανοτήτων. Ανεξέταστες πιθανότητες μπορούν να προξενήσουν «αργοπορία» και «δυσλειτουργία» στον Ενήλικο, παρά οι κίνδυνοι που τους έχουμε υπολογίσει και τους περιμένουμε.
Η ικανότητα της εκτίμησης πιθανοτήτων μπορεί να δυναμώσει με συνειδητές προσπάθειες. Όπως οι μυώνες στο σώμα. Ο Ενήλικος αναπτύσσεται και αυξάνει την αποτελεσματικότητά του με τη χρήση και την εξάσκηση. Αν ο Ενήλικος είναι ενήμερος για την πιθανότητα μιας δυσάρεστης κατάστασης, με την εκτίμηση πιθανοτήτων, μπορεί το ίδιο καλά να επινοήσει λύσεις για την αντιμετώπισή της, όταν και αν αυτή η κατάσταση εμφανιστεί.
Κάτω από έντονη συγκινησιακή πίεση όμως, ο Ενήλικος μπορεί να «πάθει βλάβη», όταν κυριαρχείται από συναισθήματα που δεν είναι εκείνα που πρέπει. Τα σύνορα ανάμεσα στο Γονέα, στον Ενήλικο και στο Παιδί είναι εύθραυστα, μερικές φορές δυσδιάκριτα και ευάλωτα, από τα επερχόμενα «σήματα», που έχουν την τάση να ξαναζωντανεύουν εμπειρικές καταστάσεις που είχαμε αισθανθεί, στις εξαρτημένες και αβοήθητες ώρες της παιδικής ηλικίας. Ο Ενήλικος πλημμυρίζει καμιά φορά από σήματα της μορφής «κακά μαντάτα» που είναι τόσο συντριπτικά ,ώστε περιορίζεται σε έναν «θεατή» της συνδιάλεξης. Ένα άτομο μπορεί να πει σε μια τέτοια περίπτωση: «Ήξερα ότι αυτό που έκανα δεν ήταν το σωστό, αλλά δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς».
Εξωπραγματικές, παράλογες, μη-Ενήλικες αντιδράσεις παρατηρούνται σε μια κατάσταση που αναφέρεται σαν τραυματική νεύρωση. Ο κίνδυνος ή το σήμα «κακά μαντάτα» χτυπά το Γονέα και το Παιδί την ίδια στιγμή που χτυπάει και τον Ενήλικο. Το παιδί αντιδρά με τον τρόπο που ανταποκρίθηκε και στην αρχική περίπτωση μ’ένα ΝΟΤ ΟΚ αίσθημα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει κάθε είδους παλινδρομικά φαινόμενα. Το άτομο μπορεί να αισθανθεί ξανά, ότι είναι ένα μικρό αβοήθητο, εξαρτημένο παιδάκι. Ένα από τα πιο πρωτόγονα από αυτά τα φαινόμενα είναι το «μπλοκάρισμα» της σκέψης (έχασα το μυαλό μου)…
Ένα ιδανικό νοσοκομείο θα μπορούσε να είναι ένα βολικό Μοτέλ, με «χώρο παιχνιδιού» για το παιδί και να περιστοιχίζεται από κτίρια-κλινικές αφιερωμένες σε δραστηριότητες σχεδιασμένες να πετύχει ο Ενήλικος μια αυτονομία (…) βοηθώντας το κάθε άτομο να μάθει να αναγνωρίζει το Γονέα του, τον Ενήλικο και το Παιδί του.
Στις δικές μας θεραπευτικές ομάδες χρησιμοποιούμε μερικές ιδιωματικές εκφράσεις που εντυπώνονται εύκολα και γρήγορα, όπως «Γιατί δεν κρατιέσαι στον Ενήλικό σου», όταν ένα μέλος διαπιστώνει ότι κυριαρχείται από τα αισθήματά του. Μια άλλη έκφραση είναι, «Ποια ήταν η αρχική συνδιάλεξη;» Αυτό ζητιέται σαν ένα μέσο, για να λειτουργήσει» ο Ενήλικος, αναλύοντας τις ομοιότητες ανάμεσα στα «εισερχόμενα σήματα» που προξενούν την τωρινή δυσφορία και το αρχικό περιστατικό, που το μικρό παιδί πρωτοδοκίμασε αυτή τη δυσφορία.
Η ανοδική εργασία στον Ενήλικο, τότε γίνεται με τον έλεγχο παλιών πληροφοριών, με την επικύρωση ή ακύρωσή τους, και με την ταξινόμησή τους για μελλοντική χρήση. Αν αυτή η δουλειά προχωρεί ομαλά και υπάρχει μια σχετική απουσία σύγκρουσης, ανάμεσα σε ό,τι έχει διδαχτεί και σε ό,τι είναι αληθινό, ο υπολογιστής(κομπιούτερ) είναι ελεύθερος για καινούργια και σημαντική δουλειά, τη δημιουργικότητα. Η δημιουργικότητα γεννιέται από την περιέργεια του Παιδιού όπως βρίσκεται μέσα στον Ενήλικο. Το παιδί προμηθεύει την επιθυμία για» και ο ενήλικος προμηθεύει το «πώς να». Η θεμελιακή προϋπόθεση για τη δημιουργικότητα είναι ο «χρόνος του υπολογιστή»(computertime). Αν ο κομπιούτερ είναι «μπλοκαρισμένος με πλήθος δουλειές» δεν υπάρχει καιρός για καινούριες δουλειές. Από τη στιγμή που έχουν ελεγχθεί, πολλές από τις οδηγίες του Γονέα γίνονται αυτόματες κι έτσι ελευθερώνουν τον υπολογιστή για δημιουργικότητα. Πολλές από τις αποφάσεις μας στις καθημερινές συνδιαλέξεις μας είναι αυτόματες. (…)
Το πιο δημιουργικό άτομο είναι εκείνο που βρίσκει ότι ένα μεγάλο μέρος από τα περιεχόμενα του Γονέα συμφωνούν με την πραγματικότητα. Κι αυτό, γιατί τότε μπορεί να ταξινομήσει αυτές τις επικυρωμένες πληροφορίες, να τις εμπιστευτεί να μην ασχοληθεί άλλο μαζί τους και να προχωρήσει σε άλλα πράγματα(…)
Ατυχώς όμως, πολλοί νεαροί είναι απασχολημένοι τον περισσότερο καιρό με διαμάχες ανάμεσα στα δεδομένα του Γονέα και σε ό,τι βλέπουν αυτοί σαν πραγματικότητα. Το πιο δυσβάσταχτο πρόβλημά τους είναι ότι δεν καταλαβαίνουν γιατί ο Γονέας έχει μια τέτοια επιρροή επάνω τους (…) Για το νεαρό μια σύγκρουση παρουσιάζεται. Ό,τι βλέπει αυτός σαν πραγματικότητα είναι διαφορετικό απ’ ό,τι του μάθανε. Ο Γονέας του λέει ένα πράγμα και ο Ενήλικος του λέει άλλο. Στην περίοδο της πραγματικής εξάρτησής του από τους γονείς του,για ασφάλεια,οσοδήποτε λιγοστή κι αν είναι αυτή η ασφάλεια, το πιθανό είναι ότι θα αποδεχτεί την απόφαση των γονιών του ότι «οι αστυφύλακες είναι κακοί». Έτσι μεταφέρονται οι προκαταλήψεις. Για ένα μικρό παιδί είναι πιο ασφαλές να πιστέψει ένα ψέμα παρά να πιστέψει στα μάτια του και στ’ αφτιά του. Ο Γονέας απειλεί έτσι το Παιδί (σ’ ένα αδιάκοπο εσωτερικό διάλογο) που ο Ενήλικος εγκαταλείπει την προσπάθεια και σταματά να εξερευνά περιοχές συγκρούσεων. Σαν συνέπεια, «οι αστυφύλακες είναι κακοί» εμφανίζεται σαν αλήθεια. Αυτό καλείται μόλυνση του Ενηλίκου»*»
“Ο ρόλος των Γονέων στην Ανάπτυξη της Υγιούς και της Ναρκισσιστικής Αγάπης”
Συζητούν ο δρ. Θεολογίας – Μουσικολογίας – Συγγραφέας Ηλίας Λιαμής και ο Πρωτοπρεσβύτερος Πατήρ Νεκτάριος Κάνιας Υπεύθυνος Σχολής Γονέων Ιεράς Μητροπόλεως Ρόδου, συγγραφέας του ομώνυμου στο θέμα βιβλίου.
(SYNEXIZETAI)
