«έστ’ ήμαρ ότε Φοίβος πάλιν ελεύσεται
και ες αεί έσσεται»
1ος ΔΕΛΦΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑ
ΟΡΦΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ θυμίαμα, μάνναν
Ελθέ, μάκαρ Παιάν τιτυοκτόνε, Φοίβε Έλα, μακάριε Παιάν, φονέα
του Τιτυού,
Λυκορεύ, Φοίβε Λυκωρέα,
Μεμφίτ’, αγλαότιμος, ιήϊος, ολβιοδώτα, Μεμφίτη, λαμπροτιμημένε,
θεραπευτή, που δίδεις ευτυχία,
χρυσολύρη, σπερμείος, αρότριε, Πύθιε, κρατώντας χρυσήν λύρα,
σπέρνοντας, καλλιεργητή, Πύθιε,
Τιτάν, Τιτάν,
Γρύνειε, Σμινθεύ, Πυθοκτόνε, Δελφικέ Γρύνειε, Σμινθέα, φονέα του
Πύθωνος, Δελφικέ
μάντι, μάντι,
άγριε φωτοδότη θεέ,
άγριε, φωσφόρε δαίμον, εράσμιε, κύδιμε αγαπητέ, ένδοξε
κούρε· νέε·
ηγέτη των Μουσών, ποιητή
Μουσαγέτη, χαροποιός, εκηβόλε, χαράς μακροβόλε,
τοξοβέλεμνε, τοξοβόλε,
Βράγχιε και Διδυμεύ, εκάεργος, Λοξία, Βράγχιε και Δίδυμε, τοξότη, Λοξία,
αγνέ· αγνέ·
Δήλι’ άναξ πανδερκές έχων άναξ της Δήλου, που το
φωτίζον τους ανθρώπους μάτι
φαεσίμβροτον όμμα, σου βλέπει τα πάντα,
χρυσοκόμη, καθαράς φήμας χρησμούς τ’ χρυσομάλλη, που
φανερώνεις καθαρές
αναφαίνων· φήμες και χρησμούς·
κλύθι μευ ευχομένου λαών ύπερ άκουσέ με που
προσεύχομαι υπέρ των λαών
εύφρονι θυμώ. με ευφρόσυνη καρδιά.
τόνδε συ γαρ λεύσσεις τον απείριτον διότι συ βλέπεις αυτόν
όλον τον
αιθέρα πάντα, απέραντον αιθέρα,
γαίαν τ’ολβιόμοιρον ύπερθεν και δι’ κι από πάνω βλέπεις την
ευτυχισμένη γη
αμολγού και από κάτω στο
σκοτάδι στην ησυχία
νυκτός εν ησυχίησιν υπ’ αστεροομμάτου της ακμαίας νύχτας,
όρφνης κάτω απ’ την
αστερομάτα σκοτεινιά
ρίζας νέρθε δέδορκας, έχεις δε τε βλέπεις τις ρίζες και
κρατείς
πείρατα κόσμου τα πέρατα του κόσμου
παντός·σοι δ’αρχή τε τελευτή τ’ εστί όλου· συ φροντίζεις την
αρχή και το τέλος ,
μέλουσα,
παντοθαλής· συ δε πάντα πόλον κιθάρη ανθίζοντας τα πάντα·
συ κάθε πόλον
πολυκρέκτω συναρμόζεις με
μεγαλόηχη κιθάρα,
αρμόζεις, οτέ μεν νεάτης επί τέρματα άλλοτε βαδίζοντας στα
τέρματα της β
βαίνων, νεάτης,
άλλοτε δ’ αυθ’ υπάτην, ποτέ Δώριον κι άλλοτε πάλι στην
υπάτη, κάποτε
εις διάκοσμον αναμειγνύοντας στην
Δωρική διακόσμηση
πάντα πόλον κιρνάς, κρίνεις βιοθρέμμονα κάθε πόλον, κρίνεις
τα ζωντανά φύλα ,
φύλα,
αρμονίη κεράσας παγκόσμιον ανδράσι συγκεράσας με
αρμονίαν την παγκόσμια
μοίραν· μοίρα των ανθρώπων·
μίξας χειμώνος θέρεος τ’ ίσον αφού ανέμειξες εξ ίσου και
τα δυο,
αμφοτέροισιν, τον χειμώνα με το θέρος,
εις υπάτας χειμώνα, θέρος νεάταις διαχωρίζοντας τον χειμώνα
στις υπάτες , το θέρος
διακρίνας, στις νεάτες,
Δώριον εις έαρος πολυηράτου ώριον στο ωραίο Δωρικό άνθος
του πολυαγαπημένου
άνθος. έαρος.
ένθεν επωνυμίην σε βροτοί κλήζουσι Απ’ αυτό οι άνθρωποι
σε ονομάζουν
άνακτα άνακτα
Πάνα, θεόν δικέρωτ’, ανέμων συρίγμαθ’ Πάνα, θεόν δικέρατο,που
αφήνεις τα
ιέντα· σφυρίγματα των ανέμων·
ούνεκα παντός έχεις κόσμου σφρηγίδα επειδή κρατείς όλου
του κόσμου την
τυπώτιν. τυπωτική σφραγίδα.
κλύθι μάκαρ, σώζων μύστας ικετιρίδι Άκουσε μακάριε ,
σώζοντας τους μύστες
φωνή. με την ικετευτική φωνήν.
ΔΕΛΦΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ
«Εν δε τω Προνάω τα εν Δελφοίς γεγραμμένα εστίν
ωφελήματα ανθρώποις εις βίον»
(Παυσανίας «Φωκικά»)
Οι επτά σοφοί : Θαλής ο Μιλήσιος, Πιττακός ο Μυτιληναίος, Βίας ο Πριηνεύς, Σόλων ο Αθηναίος, Κλεόβουλος ο Ρόδιος, Περίανδρος ο Κορίνθιος και Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, παρέδωσαν στην ανθρωπότητα 147 περίφημα ηθικά παραγγέλματα, τα οποία βρίσκονται χαραγμένα στον πρόσθιο τοίχο του Πρόναου ή επί των παραστάδων της πύλης του μεγάλου ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς ή επί του υπέρθυρου ή επί των πολλών στηλών, που είχαν τοποθετηθεί στις πλευρές του ναού περιμετρικά. Από αυτά, τα δύο βρέθηκαν στο αέτωμα του Ναού, εκατέρωθεν του γράμματος Ε :
«Γνώθι σαυτόν» Ε «Μηδέν άγαν»
Τα Δελφικά Παραγγέλματα καθορίζουν ολόκληρη την ενάρετη συμπεριφορά του «καλού καγαθού» ανθρώπου προς αριστοποίηση και θέωσή του, σύμφωνα με τον εντελεχή προορισμό του γήινου βίου του.
Έπου Θεώ : να ακολουθείς τον Θεό
Θεούς σέβου : να σέβεσαι τους θεούς
Γονείς αίδου : να σέβεσαι-εντρέπεσαι τους γονείς
Πρεσβύτερον αίδου :να σέβεσαι-εντρέπεσαι τον μεγαλύτερο-ηλικιωμένον
Φίλοις βοήθει : να βοηθάς τους φίλους
Φιλίαν αγάπα : να αγαπάς την φιλία
Φίλοις ευνόει : να είσαι ευνοϊκός προς τους φίλους
Αμαρτάνων μετανόει : όταν αμαρτάνεις, να μετανοείς
Έριν μίσει : να μισείς την έριδα-φιλονεικία
Ομόνοιαν δίωκε : να επιδιώκεις την ομόνοια
Φιλίαν φύλαττε :να διαφυλάττεις την φιλία
Φίλω χαρίζου : να χαρίζεσαι στον φίλο (να του κάνεις χάρες)
Ικέτας αίδου : να σέβεσαι τους ικέτες
Σεαυτόν αίδου : να σέβεσαι τον εαυτόν σου
Φόνου απέχου : να απέχεις από φόνο (μη κάνεις φόνο)
Όρκω μη χρω : μη χρησιμοποιείς όρκο (εν. για ασήμαντα πράγματα)
Ους τρέφεις, αγάπα : ν’ αγαπάς, όσους ανατρέφεις
Εστίαν τίμα : να τιμάς την Εστία-οικογένεια
Γάμους κράτει : να κρατάς τους γάμους (σου)
Γαμείν μέλλον καιρόν γνώθι : να γνωρίζεις τον κατάλληλο καιρό για γάμο
Εξ ευγενών γέννα : να γεννάς (με γάμο) από ευγενείς (ανθρώπους)
Νεότερον δίδασκε : να διδάσκεις τον νεότερο
Υιούς παίδευε : να διαπαιδαγωγείς τους υιούς σου
Σοφίαν ζήτει : να επιζητείς την σοφία
Μανθάνων μη κάμνε : μη κουράζεσαι να μαθαίνεις (μη βαριέσαι για γνώση)
Γνώθι μαθών : όταν μάθεις, να ξέρεις (να εμπεδώνεις τη μάθηση σε γνώση) Βίας μη έχου : μην έχεις βίαιους τρόπους
Βίαν μηδέν πράττειν : τίποτε μην κάνεις βίαια
Νόμω πείθου : να πείθεσαι στο νόμο
Το κρατούν φοβού : να φοβάσαι αυτό που εξουσιάζει(την κρατούσα συνθήκη) Θνήσκε υπέρ πατρίδος : να πεθαίνεις υπέρ της πατρίδας
Εχθρούς αμύνου : να αμύνεσαι έναντι των εχθρών
Επί ρώμη μη καύχω : μη καυχιέσαι για τη δύναμή σου
Μη άρχε υβρίζειν : μη εξουσιάζεις με αλαζονεία
Λαβών απόδος : όταν πάρεις, δώσε
Ο μέλλεις δος : δώσε(φροντίδα) σε όποιους φροντίζεις
Ήττω υπέρ δικαίου : να νικιέσαι – να υποχωρείς υπέρ του δικαίου
Φρόνει θνητά : να σκέφτεσαι ως θνητός
Άρχε σεαυτού: να κυβερνάς (με αρχές-κανόνες) τον εαυτόν σου
Θυμού κράτει : να συγκρατείς τον θυμόν
Ομίλει πράως : να ομιλείς με πραότητα (ηρεμία, γαλήνη)
Ηδονής κρατείν : να συγκρατείς την ηδονή (να είσαι εγκρατής)
Γλώτταν ίσχε : να κρατάς (συγκρατείς) τη γλώσσα σου (πρόσεχε, τι λες)
Σοφοίς Χρω: να χρησιμοποιείς –να συναναστρέφεσαι (με) σοφούς
Φιλόσοφος γίνου : να γίνεις φιλόσοφος, ν’ αγαπάς την σοφία
Σαυτόν ίσθι : να μάθεις καλά τον εαυτόν σου
Παιδείας αντέχου : να προσηλώνεσαι στην Παιδεία (μόρφωση)
Ήθος δοκίμαζε : να δοκιμάζεις το χαρακτήρα
Τέχνη χρω : να ασκείς τέχνη
Ευεργεσίας τίμα : να τιμάς τις ευεργεσίες
Αγαθούς τίμα : να τιμάς τους αγαθούς (εναρέτους)
Ευγνώμων γίνου : να γίνεσαι ευγνώμων (να εκφράζεις την ευγνωμοσύνη)
Πρόνοιαν τίμα : να τιμάς την Πρόνοια (να προνοείς και να σέβεσαι την Πρόνοια) Υφόρω μηδένα : μην υποτιμάς κανέναν, μην υποβλέπεις κανέναν
Αλλοτρίων απέχου : να απέχεις από τα ξένα
Ψέγε μηδένα : κανένα μη κατηγορείς
Διαβολήν μίσει : να μισείς την διαβολή
Φθόνει μηδενί : κανένα μη φθονείς
Απέχθειαν φεύγε : ν’ αποφεύγεις την εχθρότητα
Έχθρας διάλυε : να διαλύεις τις έχθρες
Κακίαν μίσει : να μισείς την κακία
Κακίας απέχου : ν’ απέχεις από την κακία
Γλώττης άρχε : να εξουσιάζεις τη γλώσσα σου (να ελέγχεις τα λόγια σου) Μη θρασύνου : μην αποθρασύνεσαι
Άρρητα μη λέγε : μη λέγεις τ’ απόρρητα
Λέγε ειδώς : να μιλάς, όταν ξέρεις (κάτι)
Οφθαλμόν κράτει :να συγκρατείς τον οφθαλμόν σου (μη γίνεις ηδονοβλεψίας) Πίνων άρμοζε : να πίνεις αρμονικά (με μέτρο, συγκρατημένα)
Ακούσας νόει : όταν ακούσεις (κάτι), να (το) καταλάβεις
Φρόνησιν άσκει : να ασκείς –να εφαρμόζεις την φρόνηση
Μελέτει το παν : να μελετάς το κάθε τι-όλα
Επαίνει αρετήν : να επαινείς την αρετήν
Τύχην νόμιζε : να έχεις το νου σου στο τυχαίο (απρόοπτο)
Τύχη μη πίστευε : μη πιστεύεις στην τύχη (ως τυχοδιώκτης)
Τύχην στέργε : να υπομένεις την τύχη (τα τυχαία γεγονότα)
Εγγύην φεύγε : ν’ αποφεύγεις την εγγύηση (μην εγγυάσαι για κάτι)
Χάριν εκτέλει : να κάνεις χάρη (σε κάποιον)
Ευτυχίαν εύχου : να εύχεσαι την ευτυχία
Δόλου φοβού : να φοβάσαι τον δόλο, τις δολοπλοκίες
Απόντι μη μάχου : μη μάχεσαι εναντίον εκείνου που απουσιάζει
Πλούτει δικαίως : να πλουτίζεις με δίκαιο τρόπο
Δικαίως κτω : ν’ αποκτάς με δίκαιο τρόπο
Πόνει μετ’ ευκλείας : να κοπιάζεις με καλή φήμη-δόξα
Πλούτω απόστει : να απέχεις απ’ τον πλούτο
Χρω χρήμασι : να μεταχειρίζεσαι τα χρήματά σου (όχι να τα συσσωρεύεις) Δαπανών άρχου : να ελέγχεις-να εξουσιάζεις τις δαπάνες
Βουλεύου χρόνω : να σκέπτεσαι-ν’ αποφασίζεις εγκαίρως
Γνους πράττε : πράττε με επίγνωση
Πάσι διαλέγου : να συζητάς με τους πάντες
Άκουε πάντα : ν’ ακούς τα πάντα
Ακούων όρα : όταν ακούς, να βλέπεις (να παρατηρείς, να προσέχεις)
Δόξαν δίωκε : να επιδιώκεις την καλή φήμη-δόξα
Δόξαν μη λείπε : μην εγκαταλείπεις-μην υποτιμάς τη δόξα
Όνειδος έχθαιρε : να μισείς το όνειδος-ντροπή-κατηγορία
Ύβριν αμύνου : να αμύνεσαι έναντι της υβριστικής συμπεριφοράς (άλλων)
Λέγε πράττε δίκαια : να λες και να πράττεις δίκαια
Κρίνε δίκαια
Αδικείν μίσει : να μισείς την αδικία (το ν’ αδικείς)
Κριτήν γνώθι : να γνωρίζεις τον κριτή σου
Αδωροδόκητος δίκαζε : να δικάζεις χωρίς δωροδοκία
Αιτιώ παρόντα : να αιτιολογείς τα παρόντα (να βρίσκεις τις αιτίες)
Έχων χαρίζω : όταν έχεις, να χαρίζεις
Χαρίζου ευλαβώς : να χαρίζεσαι με ευλάβεια (σεμνά)
Κτώμενος ήδου : να ευχαριστιέσαι με όσα αποκτάς (όχι άπληστα)
Εργάζου κτητά : να εργάζεσαι για άξια ν’ αποκτήσεις
Μέτρον Άριστον : ως μέτρο να έχεις το Άριστον
Μηδέν άγαν : τίποτε υπερβολικό (μην κάνεις)
Ευσέβειαν φύλαττε : να διαφυλάττεις την ευσέβεια
Καλόν το λέγε : να λες το καλό –την αλήθεια
Ευλόγει πάντας : να τους ευλογείς όλους
Όσια κρίνε : να κρίνεις όσια-άγια (με αγιότητα)
Ευγένειαν άσκει : να είσαι ευγενικός (στους τρόπους σου)
Φιλοφρόνει πάσιν : να σκέφτεσαι φιλικά-να κάνεις φιλοφρονήσεις προς όλους Ευπροσήγορος γίνου : να γίνεσαι παρηγορητικός
Εύφημος ίσθι : να γίνεσαι εύφημος, καλή φήμη ν’ αποκτάς
Ευφημίαν άσκει : να ασκείς καλή φήμη (να έχεις καλό «όνομα»)
Φυλακήν πρόσεχε : να προφυλάγεσαι, να προσέχεις ως φύλακας εγρήγορος Ομοίοις χρω : να συναναστρέφεσαι τους ομοίους σου
Υιοίς μη καταθάρρει : μην αποθαρρύνεις τους γιούς σου
Κοινός γίνου : να γίνεσαι κοινωνικός (ανοικτός σε όλους)
Αποκρίνου εν καιρώ : ν’ απαντάς εγκαίρως
Πράττε αμετανοήτως : να πράττεις (έτσι), ώστε να μη μετανοιώνεις
Ελπίδα αίνει : να επαινείς την ελπίδα
Τω βίω μάχου : υπέρ του βίου ν’ αγωνίζεσαι (για την επιβίωση)
Ατυχούντι συνάχθου : σ’ όποιον ατυχεί να συμπαραστέκεσαι
Χρόνου φείδου : μη σπαταλάς τον χρόνο
Πέρας επιτέλει μη αποδειλιών : να φέρνεις τον σκοπό σου εις πέρας χωρίς να διστάζεις.
Αισχύνην σέβου : να σέβεσαι την εντροπήν
Κινδύνευε φρονίμως : να διακινδυνεύεις με φρόνηση-περίσκεψη
Μη παντί λυπού : μη λυπάσαι για κάθε τι
Αλύπως βίου : να ζεις χωρίς λύπες
Τελευτών άλυπος : να πεθάνεις χωρίς λύπη
Ίδια φύλαττε : να προστατεύεις τα ιδιωτικά σου (ό,τι σου ανήκει)
Το συμφέρον θηρώ : αυτό που σε συμφέρει (για την ψυχή σου) να κυνηγάς-να επιδιώκεις.
Σεαυτόν ευ ποίει : να ευεργετείς τον εαυτόν σου
Προγόνους στεφάνου : να στεφανώνεις τους προγόνους (με τιμές)
Επί νεκρώ μη γέλα : μη γελάς σε νεκρό
Όρα το μέλλον : βλέπε το μέλλον (σχεδίαζε κι οραματίσου το μέλλον)
Ύβριν μίσει : να μισείς την υβριστική συμπεριφορά Εύχου δυνατά : να εύχεσαι με δύναμη (ψυχής)
Χρησμούς θαύμασε : να εκτιμήσεις με θαυμασμό τους χρησμούς
Επιτέλει συντόμως : να ολοκληρώνεις σύντομα (χωρίς αναβολή)
Γήρας προσδέχου : ν’ αποδέχεσαι τα γηρατειά
Επαγγέλου μηδενί : μη διατάζεις κανέναν
Παις ων κόσμιος ίσθι, ηβών εγκρατής, μέσος δίκαιος, πρεσβύτερος σοφός: όταν είσαι παιδί, να είσαι κόσμιος(κοινωνικός-ευπρεπής), όταν είσαι έφηβος, εγκρατής, μεσήλικας δίκαιος, γέροντας σοφός. Γνώθι σαυτόν : γνώριζε τον εαυτόν σου (ποιος είσαι)
Μεταξύ των άλλων, χαρακτηριστικά είναι και τα
ηθικά Γνωμικά, που κατευθύνουν τον ενάρετο βίον:
−Καλώς πένεσθαι μάλλον, ή πλουτείν κακώς (Αντιφών) :
είναι προτιμότερο να είσαι καλός πτωχός παρά να πλουτίζεις
κακώς.
−Ζημίαν αιρείσθαι μάλλον ή κέρδος αισχρόν (Χίλων) :
να προτιμάς μάλλον την ζημιά παρά το αισχρό κέρδος
−Υπέρ σεαυτού μη φράσης εγκώμιον (Μένανδρος) :
μη ξεστομίσεις εγκώμιο-έπαινον για τον εαυτό σου.
−Ευτυχών μη ίσθι υπερήφανος, απορήσας μη ταπεινού
(Κλεόβουλος και Περίανδρος) : όταν ευτυχείς μην είσαι
περήφανος-επαρμένος, όταν βρεθείς σε απορία, μη
ταπεινώνεσαι (μην ευτελίζεις εαυτόν).
−Μη προπετώς τους ανθρώπους, μήτε μέμφεσθαι μήτε
επαινείν (Πλάτων) : Ούτε να κατηγορείς ούτε να επαινείς
επιπόλαια τους ανθρώπους.
−Ο μέλλεις πράττειν, μη πρόλεγε, αποτυχών γαρ
γελασθήση(Πιττακός) : ό,τι πρόκειται να πράξεις, μη το
προλέγεις, διότι, αν αποτύχεις, θα γίνεις καταγέλαστος.
−Δόλιον άντρα φεύγε παρ’ όλον τον βίον (Μένανδρος) :
σε όλη σου τη ζωή ν’ αποφεύγεις τον δόλιο άνδρα (άνθρωπο).
−Προς κέντρα μη λάκτιζε, μη πταίσας μογής (Αισχύλος) :
μη κλωτσάς αγκάθια, μήπως χτυπώντας πληγωθείς.
−Βία μηδέν πράττειν (Κλεόβουλος) : τίποτε μην πράττεις
με βίαιο τρόπο.
−Το ξίφος αμφιβάλου προ μη φόνον αλλά ες άμυναν
(Φωκυλίδης) :
να κινείς το ξίφος μπροστά όχι για φόνο αλλά για άμυνα.
−Ισχυρόν όντα, πράον είναι, όπως οι πλησίον αιδούνται
μάλλον ή φοβούνται (Χίλων) : όταν έχεις ισχύ, να είσαι
πράος, για να σε σέβονται μάλλον οι άλλοι (κοντά σου)
παρά να σε φοβούνται.
***
{allmusicplayer file=http://virna-aigiali.gr/images/music/arxaia/The_Lyre_of_Classical_Antiquity.mp3}
