Ο Αρχάνθρωπος – Σπήλαιο Χαλκιδικής
Το θέρος στη Χαλκιδική χερσόνησο έχει μια πρωτόγονη γοητεία, καθώς εναλλάσσεται ο καλός καιρός με ξαφνικές καταιγίδες, και νιώθεις μέσα στη γύμνια σου της ζέστης εκτεθειμένος στον κεραυνοβόλο πόλεμο του Διός ενάντια στους Τιτάνες . Λες και ανακατεύονται όλα τα στοιχεία σε μιαν ανεμοδούρα, για ν’ απολυθούν σε λίγην ώρα και πάλι καθαρά και λειτουργικά στη θέση τους, μοσχοβολώντας ρετσίνι των πεύκων, θυμάρια ,φλισκούνια, φασκόμηλα, ρίγανες κι όλα τα ευλογημένα τα βότανα της μάνας γης, δίπλα στην ολόδροση άρμη της θάλασσας, που γαληνεύει κι αστράφτει στην λίμνη, με τις ράχες των δελφινιών να πηδούν, να βουτούν και να χάνονται στα μάκρη, ξυπνώντας τη νοσταλγία των ταξιδιών.
Στην περιοχή των σπηλαίων των Πετραλώνων, μια ομάδα ερευνητών ανθρωπολόγων – αρχαιολόγων εργάζεται σταθερά εδώ και χρόνια σε ανασκαφές, ανακαλύπτοντας ολοένα πλουσιότερα ευρήματα της απώτατης αρχαιότητας. Κεραμεικά και λίθινα σκεύη κι εργαλεία, σκελετούς κατοικιδίων και άγριων ζώων και ανθρώπων, στάχτες απ΄τις εστίες που ζεσταίνονταν κι έψηναν την τροφή τους, ακόμη και σκελετούς της παλαιολιθικής εποχής.
Όλα περνούν, κατόπιν, από τον έλεγχο των ραδιενεργών ακτίνων, για να εξακριβωθεί ακριβώς η παλαιότητά τους και να φωτιστεί η ανθρωπότητα με καινούργια γνώση για το απώτατο παρελθόν της, τις ρίζες της σε τούτον τον πλανήτη.
Περπατώντας μέσα στα σπήλαια, ανάμεσα από ποικιλόσχημους βράχους με σταλαχτίτες και σταλαγμίτες, εισχωρείς σ’ έναν χώρο σιωπής, φιλτραρισμένον από τους εξωτερικούς θορύβους, κι έχεις την αίσθηση πως προχωρείς βαθιά μέσα στο σώμα των αιώνων, μέσα απ’ το σώμα της ανθρωπότητας. Και, καθώς βλέπεις κατά τόπους τα λείψανα της ανθρώπινης παρουσίας, νιώθεις ολόγυρά σου έναν κόσμο ζωντανό, παιδιά και γονείς, ζώα και σκεύη της ανάγκης όλα σε μιαν ήσυχη τάξη κατασταλαγμένα απολογητικά, σαν να σου λένε:
«Εμείς τόσα ημπορέσαμε, μέσα στις δύσκολες συνθήκες.
Και το χρόνο για σας εξαγοράσαμε με τον τροχό,το αγγείο,τη γραφίδα»
Κι αν εισχωρήσεις πιο βαθιά, θ’ ακούσεις τις φωνές τους και το σουραύλι που’ παιζαν για να γλυκαίνουν τις ψυχές τους, όταν μαζεύονταν γύρω από τη φωτιά.
Ένας κόσμος, σαν το μελίσσι, εργατικός και φιλομαθής, που αγωνίζεται να δαμάσει τ’ άγρια στοιχεία και να βρει τις καλές συνάφειές του με τους συγκατοίκους του πάνω στη γη. Κι όλα τα τεχνουργήματά τους –δείγματα μιας εγρήγορης ευφυΐας, διόλου δεν υπολείπονται εμπρός στα σύγχρονα μεγαλεπήβολα επιτεύγματα, γιατί το κάθε τι πατά πάνω στο παρελθόν του, όμως για κείνους τους πρωτοπόρους το έρεισμα ήταν η πρωτογενής έμπνευση στο κενό μιας οποιασδήποτε υλικοτεχνικής υποδομής.
Είναι μεγάλη αφέλεια να θεωρεί κανείς τον άνθρωπο του 20ου, 21ου αιώνα ευφυέστερο του προϊστορικού ανθρώπου, διότι καθένας τους αγωνίζεται σε διαφορετικές συνθήκες και με διάφορα δεδομένα και διότι η ευφυΐα είναι εκδήλωση της λειτουργίας του εγκεφάλου κατά την διαδικασία του αγώνα επιβίωσης. Οι διαφορές της ευφυΐας, λοιπόν, βρίσκονται ανάμεσα στα άτομα και όχι ανάμεσα στις εποχές. Κι ας μην ξεχνάμε: η απορία και ο κίνδυνος είναι οι κινητήριοι μοχλοί για τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας, που έγιναν ακριβώς για υπέρβαση εκείνων.
Μέσα στη γαλήνη των σπηλαίων το πνεύμα ανταμώνει τις αλήθειες του και βλέπει καθαρά μέσα στο τλιπ! της νεροσταγόνας επάνω στον καθρέφτη του νερού, βλέπει το πώς σύμπαντα τα μνημεία της ανθρωπότητας πατούν γερά και ολοένα αναπτύσσονται επάνω στον πρωτόγονο τροχό-εικόνα του περιστρεφόμενου κόσμου.
Γι αυτό αγαπώ εδώ να έρχομαι και ν’ αποθέτω άνθη πάνω στις προϊστορικές στάχτες, που ανάθρεψαν τόσα φωτεινά οράματα μιας ευτυχισμένης ανθρωπότητας.
Είναι μια λευκή σημαία που ανεμίζει επάνω στα ψηλώματα ένας ερημίτης ασκητής ακρίτας θεματοφύλακας της Ιερής Παράδοσης, αυτός που νυχτόημερα κρατά αναμμένο ψηλά το πυρ στον βωμό της Εστίας.
Ο Ποιητής
«Πρόσεχε να προφέρει καθαρά τη λέξη θάλασσα έτσι που να γυαλί-
σουν μέσα της όλα τα δελφίνια. Κι η ερημιά πολλή που να χωρά ο
Θεός κι η κάθε μια σταγόνα σταθερή στον ήλιο ν’ ανεβαίνει»*
Σημειώσεις:*Ελύτης «Θάνατος και Ανάσταση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου»
―(250.000 σκελετούς παλαιολιθικής εποχής εξήγαγαν στο Ισραήλ)
Στα Πετράλωνα στην Τρίλλια της Χαλκιδικής η πέτρινη δοκάνα στο ξύλινο σανίδι για το αλώνισμα των γεωργών της περιοχής (ως το 1970) είναι η ίδια με αυτήν που χρησιμοποιούσε ο πρωτόγονος άνθρωπος από το τέλος της σπηλαίας περιόδου, πριν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Όμοια και τα λευκά κρινάκια, που ευωδιάζουν σε όλο το βουνό, με το κρινάκι που το χέρι της Αρχανθρώπου έκοψε κι έφερε μέσα στη σπηλιά που κατοικούσε. Τι μας χωρίζει από τον μακρινό μας πρόγονο και τι μας ενώνει;
O Αριστοτέλης, στον στοχαστικό του περίπατο, μας επισημαίνει: «Ἡ γάρ φύσις μεταβαίνει συνεχῶς ἀπό τὡν ἀψύχων εἰς τα ζῶα, διά τῶν ζώντων μεν, οὐκ ὄντων δε ζώων, οὕτως ὥστε δοκεῖν πάμπαν μικρόν διαφέρειν θατέρου θάτερον τῷ σύνεγγυς ἀλλήλοις…» *(Π.Ζ. Μορ. σ.681, α31-περί Ζωής)
O ανθρωπολόγος ερευνητής Άρης Πουλιανός, που ανακάλυψε τα αρχαιότερα λίθινα και οστέινα εργαλεία και τον Αρχάνθρωπο στο Σπήλαιο Πετραλώνων και στην έξω από αυτό, ανοικτή περιοχή της Τρίλλιας Χαλκιδικής, μας οδηγεί σ’ ένα συναρπαστικό ταξίδι σε βάθος χρόνου και γεωλογικών στρωμάτων, ως τις ρίζες της προέλευσης του Ανθρώπου στη Γη** μας.
«Η Ελλάδα έχει παίξει ρόλο όχι μόνο στην ιστορία του αρχαίου πολιτισμού αλλά και στη διαμόρφωση του ίδιου του ανθρώπου.
Η γεωλογία της Αιγηίδος πριν 17 εκατομμύρια χρόνια περίπου χαρακτηρίζεται από εκρήξεις ηφαιστείων. Η λάβα καλύπτει και καίει τα δάση της Χαλκιδικής και (Μυτιλήνης) Λέσβου. Τα απολιθωμένα δέντρα της Κασσάνδρειας Χαλκιδικής είναι ηλικίας 16-17 εκατομμυρίων ετών.
—–—————————————————————————————————————————-
Σημειώσεις: * «Διότι η φύσις μεταβαίνει συνεχώς από τα άψυχα στα ζώα,δια μέν των ζωντανών, που όμως δεν είναι ζώα, ούτως ώστε να φαίνεται ότι πολύ ολίγον διαφέρει το καθένα από το άλλο, λόγω της στενής εγγύτητας που έχουν μεταξύ τους»
**Δημιουργία Γης πριν 4.500.000.000 χρόνια
Τα αρχαιότερα πετρώματα: 3.800.000.000 χρόνια| Προκάμβριος εποχή
Σχηματισμός ατμόσφαιρας: 3.500.000.000 χρόνια|
-Παλαιοζωικός αιών.: 570.000.000-250.000.000 | Κάμβριος- Περμιακή εποχή
Μεσοζωικός αιών.: 250.000.000-135.000.000 |
Κλινοζωικός αιών.: 15.000-10.000 χρόνια | Αλόκαινος εποχή
Κατώτερες μορφές ζωής πριν 800.000.000 χρόνια. Τα σπονδυλωτά πριν 400.000.000
Τα θηλαστικά πριν 150.000.000 χρόνια
——–——————————————————————————————————————-
Αρχίζει με τις εκρήξεις ο σχηματισμός του Αιγαίου (οικολογική καταστροφή). Η έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα σ’ όλο το Αιγαίο μετάβαλε το φυσικό περιβάλλον και προκλήθηκε η εμφάνιση νέου είδους στη γη, του Ανθρώπου, πριν 13 ±1 εκατομμύρια χρόνια.
Η Χαλκιδική και όλο το Βόρειο Αιγαίο αποτελούν την κοιτίδα του Ανθρωπίνου Γένους. Το ρήγμα της Ανατολίας,που ξεκινά από την περιοχή των Νέων Μουδανιών της Μ.Ασίας,περνά νοτίως της Κασσάνδρας, όπου το απολιθωμένο δάσος.
Το ρήγμα, σε συνδυασμό με την ηφαιστειακή δραστηριότητα σ’ όλο το Αιγαίο, δημιούργησαν, όπως φαίνεται, τις προϋποθέσεις της περιβαλλοντικής και οικολογικής αλλαγής, που οδήγησαν στη διαδικασία της Αθρωποποίησης.
Στα δάση-ζούσαν πάνω στα δέντρα-οι Ημιόρθιοι Πριμάτοι (το είδος Ελλαδοπίθηκος), οι οποίοι υποχρεώθηκαν να βαδίσουν στο έδαφος.
Στα 13 εκατομμύρια χρόνια αυτοί οι Πριμάτοι είναι που στέκονται τελείως όρθιοι. Έτσι ο σχηματισμός του Ανθρώπινου Γένους αρχίζει κατά το Ανώτερο Μειόκαινο (Ανθρωπογενές).(λίθινα εργαλεία Φαιστού 13 εκ. ετών)
Στο Ανθρωπογενές στρώμα, έξω από το Σπήλαιο Πετραλώνων Χαλκιδικής, βρέθηκε κνήμη όρθιου ανθρώπου απολιθωμένη μέσα σε ψαμμιτικό πέτρωμα και άλλα οστά διαφορετικών ατόμων και δόντια, ηλικίας 13 ±1 εκατομμυρίων ετών.
Ο πρώτος επί Γης Όρθιος Άνθρωπος της Τρίλλιας Χαλκιδικής χρονολογείται περίπου γύρω στα 13 ±1 εκατομμύρια χρόνια. Κοντά του βρέθηκαν λίθινα και οστέινα εργαλεία: πέλεκυς, ξέστρο, σουβλί από χαλαζία και λίθινο σκεπάρνι, κατεργασμένο και στις δυο πλευρές με οπή για λαβή με το χέρι. Βρέθηκε και γύρις ανθέων εκείνης της περιόδου. Μέχρι σήμερα έχουμε ανακαλύψει στο Ανθρωπογενές της Τρίλλιας οκτώ υπολείμματα σκελετών όρθιων ανθρώπων και δύο οδόντες στην δυτική ακτή της Κασσάνδρας.
Τα ηλικίας 3 εκατομμυρίων εργαλεία, που βρέθηκαν στην Αφρική θεωρούνται ως σήμερα τα αρχαιότερα στη γη, όμως, τα Μειοκαινικά τεχνοσκευάσματα, λίθινα και οστέινα, που ανακαλύψαμε κατά τις ανασκαφές μας στην Τρίλλια της Χαλκιδικής ήδη από το 1968, θεωρούνται από μας ως δημιουργήματα των προγόνων του Homoerectus της περιοχής της Ν.Α. Ευρώπης γενικότερα. Η ηλικία τους φθάνει τα 6 έως 131 εκατομμύρια ετών. Πρόκειται, κατά την άποψή μας για προϊόντα ενός μακροχρόνιου μετασχηματισμού, που είχε αρχίσει όταν πρωτοστάθηκαν όρθιοι οι Ανθρωπίδες.
Η διαδικασία Ανθρωποποιήσεως αρχίζει από την όρθια στάση και την κατασκευή εργαλείων ή οποιουδήποτε τεχνοσκευάσματος από τους απωτέρους χρόνους έως παρουσίας του Ανθρώπου (Homo) μέχρι και το Πλειστόκαινο. Η όμοια σχεδόν τεχνοτροπία κατασκευής ενός λίθινου εργαλείου (χειροπέλεκυ, τσεκουριού, αξίνας) σ’ όλη τη διάρκεια της εξελίξεως του ανθρώπου, αποτελεί άλλη μια ένδειξη για την «κοινή» προέλευση της λιθοτεχνίας στο ανθρώπινο γένος. Έχουν μια προοπτική τα τεχνοσκευάσματα αυτά, διαφορετική των άλλων ανθρωποειδών και ανθρωπίδων.
Το αρχαιότερο απολίθωμα ανθρώπου που βρέθηκε ποτέ στο Αιγαίο μέχρι σήμερα είναι τεμάχιο βραχιονίου πλήρως σταλαγματοποιημένο στο σπήλαιο του Φούτρα «ο Ράος» στο χωριό Πετροπούλι της Ικαρίας. Είναι ηλικίας 5 εκατομ. ετών περίπου.
Στις αρχές της Πλειστοκαίνου Εποχής ενσκύπτουν οι Παγετώνες. Οι πρώτοι Άνθρωποι (των Πετραλώνων) πρωτομπαίνουν στη Σπηλιά για να ζεσταθούν, πριν 1.700.000 χρόνια. Η ζωή στο Σπήλαιο των Αρχανθρώπων εκτείνεται κατά τη διάρκεια 1.000.100 ετών περίπου. Η Σπηλιά κλείνει πριν 600.000 χρόνια περίπου και ο Άνθρωπος εξαπλώνεται σε όλη την Ευρώπη.
Ένα σπήλαιο σχηματίζεται κυρίως από τη δράση του νερού.Το νερό πέφτει πάνω στην επιφάνεια του ασβεστόλιθου είτε σαν σταγόνες βροχής είτε σαν ποταμάκι και διαβρώνει τον βράχο. Έτσι σιγά-σιγά ανοίγει μικρές ή μεγάλες οπές(καρστ).
Για πολλές χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια οι σχηματισμοί αυτοί διακρίνονται και δίνουν διέξοδο στο νερό προς διάφορες κατευθύνσεις. Καθώς το νερό τρώει το βράχο, δημιουργούνται μεγάλα κενά που σχηματίζουν σπήλαια και που ο θόλος τους πολλές φορές, μαζί με τα στρώματα που βρίσκονται από πάνω «βουλιάζουν» στο καρστικό κενό. Αυτό μπορεί να γίνει σε πολλά σημεία. Έτσι δημιουργείται ένα πολύφωτο σπηλαιικό σύστημα, δηλαδή το φως μπαίνει από πολλά μέρη.
Τα ανοίγματα αυτά συχνά κλείνουν από κατολισθήσεις και καθιζήσεις του εδάφους που σφραγίζουν τις εισόδους του σπηλαίου. Τα ανοίγματα στη σπηλιά του βουνού, που δεν έκλεισαν, χρησιμοποιούνται για την είσοδο στη σπηλιά από ζώα και ανθρώπους. Το άνοιγμα του σπηλαίου των Πετραλώνων που βρίσκεται πάνω από την «αίθουσα Αριστοτέλη» χρησιμοποιήθηκε σαν είσοδος για περισσότερο από μισό εκατομμύριο χρόνια.
Μέσα στα σπήλαια σχηματίζονται σταλακτίτες από το νερό που στάζει από την οροφή. Ο σταλαγμίτης (όταν κρέμεται από την οροφή λέγεται σταλακτίτης κι όταν φυτρώνει από το έδαφος σταλαγμίτης), και ο σταλακτίτης είναι υπόθεση ανθρακικού ασβεστίου(CaCO3)που περιέχει μέσα το νερό. Για να σχηματιστεί το ανθρακικό ασβέστιο είναι απαραίτητα δύο συστατικά: νερό της βροχής και διοξείδιο του άνθρακος από μικροοργανισμούς που υπάρχουν μέσα στο έδαφος πάνω από τη σπηλιά. Το βρόχινο νερό παίρνει το ανθρακικό ασβέστιο από τον ασβεστόλιθο του βουνού και το διάλυμα αυτό εμπλουτίζεται με οργανικά οξέα που παράγουν οι ρίζες των φυτών, καθώς και με άλλες ουσίες.
Το νερό αυτό που περιέχει Ca++ HCO3 περνάει μέσα από το έδαφος και τους βράχους της οροφής του σπηλαίου και αρχίζει να στάζει. Στη διαδρομή του παρασύρει στοιχεία ουρανίου και θορίου που κατακάθονται μέσα στο σταλαγμίτη. Καθώς το διοξείδιο του άνθρακα αποδεσμεύεται, το ανθρακικό ασβέστιο κατακάθεται και στερεοποιείται. Οι σταλαγμιτικοί σχηματισμοί δημιουργούνται σε ορισμένη θερμοκρασία. Μέση θερμοκρασία 16ο.
Το σπήλαιο Πετραλώνων Χαλκιδικής σχηματίστηκε πιθανόν κατά το Μειόκαινο που άρχισε πριν 23 εκατομμύρια χρόνια και τελείωσε πριν από 5,5 εκατ. χρόνια. Άνθρωποι πρωτομπήκαν στο σπήλαιο πριν 1.7000.000 ± 100.000 χρόνια. Η χρονολόγηση σε ίχνη φωτιάς για τα 23°-24° στρώματα φτάνει περίπου στα 1εκατομμύρια χρόνια και περισσότερο. Σ’ αυτό το σημείο του σπηλαίου βρέθηκαν ίχνη στάχτης σε μεγάλη ποσότητα. Το σπήλαιο Πετραλώνων πρέπει να είναι το πιο πυκνοκατοικημένο σημείο του κατώτερου Πλειστόκαινου που βρέθηκε μέχρι σήμερα. Σ’ αυτήν εδώ την ήσυχη πλαγιά του βουνού, που βλέπει προς το Αιγαίο πέλαγος, ίσως να έζησε κάποτε η πιο πολυάσχολη «πολιτεία» της εποχής εκείνης.
Στα στρώματα της σπηλιάς υπάρχουν δύο ειδών ιζήματα: λεπτόκοκκα σε σκούρο καφέ χρώμα και χοντρόκοκκα ανοιχτοκόκκινα και ξανθή άμμος. Υπάρχουν πυρίτιο, σίδηρος, αργίλιο, κάλιο στον πηλό, και στα αμμώδη πολύ ασβέστιο και χαλαζίας, απατίτης, μοδμοριλλονίτης, άστριο και άλλα.
Οι περίοδοι που οι άνθρωποι καταφεύγουν στο σπήλαιο των Πετραλώνων ανήκουν βασικά στο Κατώτερο και Μέσο Πλειστόκαινο, για να προστατευτούν από το κρύο. Υπάρχουν 4 παγετώδεις περίοδοι: η Πετραλώνεια, η Κρήνεια, η Χαλκιδίκεια και η Αιγαιακή.
Το 1960 ανακαλύφθηκε το αρχαιότερο κρανίο ανθρώπου στην Ευρώπη μέσα στο σπήλαιο Πετραλώνων Χαλκιδικής και αργότερα βρέθηκε εμπρός του ολόκληρος ο σκελετός του σώματός του.
Ο Πετραλώνειος Αρχάνθρωπος έζησε και πέθανε στο 11ο στρώμα (το πιο ψυχρό στάδιο) της Κρήνειας περιόδου και η ηλικία του είναι 750.000 ± 50.000 περίπου χρόνια. Έτσι ο Αρχάνθρωπος αποδεικνύεται ο αρχαιότερος «Ευρωπαίος» που δημιουργεί τον αρχαιότερο λίθινο και οστέινο πολιτισμό, στην ήπειρό μας και προφανώς σ’ όλη τη γη. Ονομάζεται Archantropus europaeus petraloniensis, δηλαδή ο Ευρωπαίος Αρχάνθρωπος των Πετραλώνων (Διεθνές Συνέδριο Ανθρωπολογίας στο Μπορντώ Γαλλίας 1976).
Από τα ως σήμερα στοιχεία που έχουμε στα διάθεσή μας συνάγεται ότι ο Αρχάνθρωπος εξελίχθηκε στον Ελλαδικό χώρο και θα μπορούσαμε να τον θεωρήσουμε σαν έναν από τους προγόνους των όρθιων ανθρώπων της Ευρώπης που εξαπλώθηκαν προς βορρά, προς δυσμάς, ανατολάς και νότο(…) Γενικά, έχομε στα Πετράλωνα μια «γεύση» πρώιμης κουλτούρας του ανθρώπου στη Ν.Α. Ευρώπη που διαρκεί πάνω από 1 εκατομμύριο χρόνια και από την οποία μπορούμε να παρακολουθήσουμε τις τοπικές διαδικασίες εξέλιξης της τεχνικής του λίθου.
Το 11ο στρώμα αντιπροσωπεύει την πιο μακρά ψυχρή και υγρή περίοδο, που ανάγκασε τους ανθρώπους να παραμένουν στη σπηλιά για μεγάλο χρονικό διάστημα και να εργάζονται όλοι μαζί. Γίνεται «άλμα» στην τεχνολογία και κατασκευή αμυγδαλόσχημων εργαλείων.
Στο σπήλαιο Πετραλώνων βρέθηκαν αρκούδες σε χειμερία νάρκη, που τις έψηναν και τις έτρωγαν. Βρέθηκαν λύκοι, ύαινες, λέοντες, άλογα, ρινόκεροι, αίγαγροι, νυχτερίδες, ποντικοί, κατσικοειδή και ελαφοειδή.
Τον χώρο όπου πέθανε ο Αρχάνθρωπος τον ονομάσαμε «Μαυσωλείο». Είναι πιο στεγνός και πιο ζεστός. Βρέθηκαν υπολείμματα τροφής και φωτιάς, πολλές οστέινες βελόνες πεταμένες εδώ και εκεί. Ίσως να είχαν χρησιμοποιηθεί σαν παραμάνες για να στηρίζει τα δέρματα πάνω του.
Ο Αρχάνθρωπος ήταν άντρας, πέθανε σε ηλικία περίπου 30 χρόνων, δηλαδή ήταν πολύ γέρος (μέσος όρος ζωής τότε 18 χρόνια). Είχε ύψος περίπου 1,55-1,57, ήταν μάλλον δεξιόχειρας. Κάποιος τον φρόντιζε, άναβε φωτιά, του έδινε τροφή, είχαν ιδιαίτερο σεβασμό γι’ αυτόν (ή για την ίδια τη ζωή). Μαζί με τις υπόλοιπες ασχολίες (ομαδικό κυνήγι, χρήση-διατήρηση φωτιάς, καταμερισμό στην κατασκευή των εργαλείων της πρώιμης εκείνης εποχής, πρέπει να είχαν αναπτύξει κιόλας κάποιο είδος κοινωνικών σχέσεων. Βρέθηκαν πάνω από 1.000 εργαλεία-μαζική «βιομηχανία» λιθοτεχνίας από βωξίτη και χαλαζία.
Νευρολογικά οι άνθρωποι σήμερα έχουν το ίδιο κέντρο ελέγχου της δεξιοχειρίας και της ομιλίας, που βρίσκεται στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου στο λεγόμενο «τετράγωνο του Μπροκά». Έτσι φαίνεται οι πρώτοι άνθρωποι είχαν στοιχεία κάποιου είδους έναρθρου λόγου εκατομμύρια χρόνια πριν. Προφανώς η όρθια στάση, ήταν εκείνη που καθόριζε τον έναρθρο λόγο. Πολύ αργότερα ο Αρχάνθρωπος της Τρίλλιας έγινε πολύγλωττος.
Πιο κάτω βρήκαμε οστά και δόντια από τουλάχιστον δέκα διαφορετικά άτομα. Αρκετά άτομα πρέπει να έχουν ζήσει στη σπηλιά, που άφησαν πίσω τους χιλιάδες λίθινα και οστέινα εργαλεία. Βρέθηκαν, ακόμη, απολιθωμένες τρίχες Αρχανθρώπων. Εντυπωσιακή είναι και η ανακάλυψη γύρης ανθέων. Όμως το πιο χαρακτηριστικό είναι το αχνάρι ενός λουλουδιού σ’ ένα σβώλο χώμα ανοιχτόξανθου χρώματος, στον χώρο του «Μαυσωλείου» στο αφράτο 15ο στρώμα. Μοιάζει περισσότερο με το άνθος Ναρκίσσου που φυτρώνει σ’όλη την περιοχή του βουνού Κατσίκα και που οι γύρω κάτοικοι το αποκαλούν κρινάκι. Στη διεθνή βιβλιογραφία το φυτό αναφέρεται με το όνομα Narcissus poeticus. Τα πέταλα έχουν μήκος γύρω στα 2cm και είναι μεγαλύτερα του σημερινού Νάρκισσου. Η ωοθήκη είναι 50% μεγαλύτερη, αλλά τόσο αυτή όσο και τα πέταλα έχουν ακριβώς ίδιο σχήμα σαν το άσπρο «κρινάκι» που ανθίζει σήμερα από τα μέσα Απριλίου ως τα μέσα Μάη. Λουλούδι της άνοιξης. Η ρίζα είναι βολβός, τα φύλλα λεπτά στενόμακρα, ύψος 15cm. Το παλαιότερο θα έφτανε 25cm. Το έκοψε κάποιος και το έφερε στο «Μαυσωλείο», όπου καλύφθηκε με χώμα-λάσπη του καιρού.
Το ονομάσαμε «Narcissus poeticus daphnae» προς τιμήν της Δάφνης Πουλιανού, που τόσα υπέφερε για την ανάδειξη του Σπηλαίου.
Από τα δεδομένα στοιχεία συνάγεται η Κοινωνιολογία του Αρχανθρώπου, με κύρια χαρακτηριστικά την κατασκευή-χρήση εργαλείων, τις μετακινήσεις (τουλάχιστον 3χλμ. μακριά στο χωριό Κρήνη) για προμήθεια χαλαζία, την διατήρηση φωτιάς για ζεστασιά, άφθονη τροφή μέσα και έξω (από το κυνήγι ζώων και την χειμερία νάρκη τους εντός του σπηλαίου) και άφθονο χρόνο για να «φιλοσοφήσει» και για συστηματική εργασία ομαδικά, που εξελίσσεται σε εργαλειοτεχνία τον χειμώνα και δημιουργεί κομψό οδοντωτό σμίλεμα του πάνω άκρου του εργαλείου.
Δίπλα του είχε τη φωτιά, ζεσταινόταν κανονικά και μέσα σ’ εκείνη την παγετώδη περίοδο έκανε την «υπέρβασή» του. Γιατί να προσπαθεί τόσο λεπτή επεξεργασία, αν δεν εργαζόταν τέτοιο εργαλείο για να σκοτώσει το θήραμα του; Η υπέρβαση αυτή είναι για μας η καλλιτεχνική διάθεση, οι ρίζες της όμως διακρίνονται στον Αρχάνθρωπο, όπου τέχνη και επιβίωση εξυπηρετούνταν παράλληλα. Άλλο ένα στοιχείο που δείχνει την καλλιτεχνική προδιάθεση, αφορά το αποτύπωμα από το κρινάκι του 15ου στρώματος. Το κουβαλάει από μακριά επειδή μυρίζει (μοσχοβολάει) και το φέρνει μέσα στη σπηλιά.
Άπλωσαν οι Αρχάνθρωποι σ’ όλη την Ευρώπη και σιγά-σιγά απέκτησαν σε κάθε βουνό και κάθε κάμπο τη δική τους ντοπιο-λαλιά. Έτσι απέκτησε η Ευρώπη αυτή τη Βαβυλωνία των γλωσσών που παρατηρούμε σήμερα. Αλλά όλες αυτές οι γλώσσες έχουν κοινή ρίζα: την Ελληνική. Αυτή είναι η κοινή γλώσσα των Ευρωπαίων, κι όχι η λεγόμενη Ινδοευρωπαϊκή, στην οποία οι γλωσσολόγοι κατατάσσουν την Ελληνική. Αυτή τη θεωρία των Ινδοευρωπαίων μας την επέβαλαν οι σπουδαγμένοι στη Δύση.
Οι έννοιες των λέξεων μπορούν να αλλάξουν διαχρονικά για λόγους κοινωνικούς, τεχνικούς ακόμη και οικονομικούς ή και νεομοδίτικους χωρίς να είναι απαραίτητη η άφιξη νέων φυλών. Γι’ αυτό δεν θεωρούμε σωστή τη διάκριση μεταξύ των λέξεων «Προέλληνες», «Έλληνες» και «Νεοέλληνες». Ανθρωπολογικά υπάρχει φυλετική συνέχεια.
Η Μεσογειακή φυλή εκτείνεται από τις ακτές του Ατλαντικού ως τη Νότια Ρωσία και το Ιράν, με την έναρξη της περιόδου των παγετώνων και αργότερα παρουσιάζεται στη Γαλιλαία. Κατάγεται από τη λεκάνη του Αιγαίου, όπου επικρατεί το Αρχανθρωπικό Στάδιο.
Στα 45 περίπου κρανία όλων των εποχών, από τη Νεολιθική περίοδο μέχρι τη Βυζαντινή παρατηρείται σχετική ομοιογένεια του πληθυσμού στην Ελλάδα, με τις αντίστοιχες εξαιρέσεις φυσικά. Ήδη διαφαίνεται σ’όλα αυτά η διαδικασία «εκλέπτυνσης» του κρανίου. Οι Νεολιθικοί άνθρωποι του Δυρού φαίνεται να έχουν αναπτύξει υψηλό πολιτισμό, αφού πιθανόν προέβαιναν σε κρανιακές εγχειρίσεις. Κρανίο αρχαίου Έλληνα στην Κριμαία, στην κεντρική Ασία και στο Ουζμπεκιστάν δείχνουν πόσο επέδρασαν οι Ευρωπαειδείς στην Ασία πριν εξαφανιστούν ο Μογγολοειδείς πολύ αργότερα.
Με τις ανθρωπολογικές μας έρευνες πενήντα ετών και πλέον, φθάσαμε στο συμπέρασμα ότι στην ΝΑ άκρη της Ευρώπης, που την ονομάζουμε Ελλάδα, και κατά μήκος όλου του Αιγαίου Πελάγους, σχηματίσθηκε ένα νέο είδος επί της γης, το ανθρώπινο είδος.
Στην Ελλάδα παρατηρούνται δύο κύριοι ανθρωπολογικοί τύποι, ο Ηπειρωτικός και ο Αιγαιακός. Ο Στεριανός και ο Θαλασσινός. Ο πρώτος ξαπλώνεται στην Πίνδο και ο δεύτερος σ’ όλα τα παράλια, συμπεριλαμβανομένου και του τμήματος της Δυτικής Μικράς Ασίας που σήμερα έχει τουρκέψει. Και οι δύο τύποι έχουν κοινή καταγωγή απ’ τον καιρό του Αρχάνθρωπου, οι οποίοι αργότερα με τον σχηματισμό των φυλών και των ανθρωπολογικών τύπων μετεξελίχθηκαν στους σημερινούς κατοίκους. Οι φαινότυποι έχουν δηλαδή κοινό Γονότυπο, επομένως και κοινή καταγωγή, άρα συγγενικούς δεσμούς(…) Οι ανθρώπινοι αυτοί τύποι αναπτύχθηκαν και μέσα στα υπόλοιπα βαλκανικά κράτη, δηλαδή οι ανθρωπολογικοί τύποι της Ελλάδος δεν συμπίπτουν με τα κρατικά σύνορα (…) Από το Δούναβη μέχρι και τη Γαύδο-Κρήτη. Από το Αφιόν Καραχισάρ μέχρι την Αδριατική. Τα κρανία του Τσατάλ-Χουγιούκ στην Ανατολία-της εποχής του τρωικού πολέμου – είναι τα ίδια με τα κρανία των σημερινών Θρακών και νησιωτών μας. Γι’ αυτό το πιο σωστό συμπέρασμα για τον τρωικό πόλεμο είναι ότι είναι ο πρώτος Εμφύλιος πόλεμος των Ελλήνων.
Οι Βαλκάνιοι έχουν κοινή καταγωγή, κοινή γλώσσα. Αυτό αποδεικνύουν τα ελληνικά των Σαρακατσαναίων της Πίνδου, της αρχαιότερης φυλετικής ομάδας στην Ευρώπη.
Αποδείξαμε ότι οι αρχές της Ελληνικής γλώσσας – της αρχαιότερης του κόσμου – έχουν τις ρίζες τους στη Μέση παλαιολοθική εποχή, δηλαδή πριν 50-70.000 χρόνια.
Η ύπαρξη των παλαιοανθρωπολογικών ευρημάτων από τον Αρχάνθρωπο των Πετραλώνων μέχρι το Μεσολιθικό του Κρανιδίου Ερμιονίδος* δείχνουν τη διαρκή παρουσία του ανθρώπου στον Ελλαδικό χώρο αλλά και τη διαμόρφωση των ποικιλιών του(Αιγαιακός τύπος-σπήλαιο Κύκλωπα των Κυκλάδων, Ηπειρωτικός κ.α.) στον ίδιο αυτό γεωγραφικό χώρο που παρουσιάζεται, εξελίσσεται, εξαπλώνεται, αλλά και αναμειγνύεται κατά τις διάφορες προϊστορικές και ιστορικές περιόδους. Εξαπλώνεται ως και τη Βαλτική θάλασσα, περίπου πριν 25.000 χρόνια, αλλά και επανακάμπτει διαφοροποιημένος ή και αποχρωματισμένος, αλλά ποτέ σαν «Ινδοευρωπαίος» παρά μόνο σαν παρακλάδι του κοινού Αιγαιακού Μεσογειακού κορμού.
Κατά τη Νεολιθική εποχή, στην Ελλάδα ζούσαν οι γεωργοί του Σέσκλου, που δημιούργησαν πολιτισμό στις εύφορες πεδιάδες της Θεσσαλίας και γενικότερα της κεντρικής Ελλάδος, όπου βρήκαν ευνοϊκές συνθήκες και έκαναν τα μέρη όπου κατοικούσαν αυτάρκη. Ζούσαν σε στρογγυλά ή ορθογώνια σπίτια είτε κτισμένα με πέτρα είτε από πλεγμένες βέργες με σοβά από πάνω. Ήξεραν να καλλιεργούν τη γη και να φτιάχνουν με το χέρι διάφορα αγγεία.
Η Πρωτοελλαδική Περίοδος χαρακτηρίζεται από τη διάδοση του χαλκού από την Ανατολή στα παράλια του Αιγαίου, τις Κυκλάδες και την Κρήτη(στα τέλη 4ης χιλιετηρίδας τα αρχαιότερα χάλκινα αντικείμενα).
Στο Σπήλαιο των Γιούρων, στη μέση του Αιγαίου, με ωραίο διάκοσμο από την 7η χιλιετία π.Χ. και κατοίκηση από την 9η χιλιετία π.Χ., βρέθηκε κομμάτι αγγείου, με εγχάρακτα σύμβολα, παρόμοια με περιοχής Καστοριάς (5.260 π.Χ.) και περιοχές Βουλγαρίας και Ρουμανίας.
———————————————————————————————————————————-
Σημείωση: * Σκελετός ανδρός άνω των 25 ετών με θραύσμα στο κρανίο θαμμένος με κατεύθυνση βορρά-νότου, κεφαλή προς νότο κοίταζε προς την ανατολή.Είναι ηλικίας 7.314±7.592±146 χρόνων και δείχνει άριστα αναπτυγμένον πνευματικό-κοινωνικό βίο. Σε οροπέδιο της ενδοχώρας της Πελοποννήσου (δυτικά της Ερμιονίδος) ανακαλύφθηκε η αρχαιότερη πόλις του κόσμου, Λυκαορρία, από το 7.000 π.χ. με υψηλό πολιτισμό, ναούς, θέατρο, στάδιο και πλούσια αναγλυφικά ευρήματα θρησκευτικής λατρείας. Χαρακτηριστική είναι η σύνθεση θεοτήτων :σε θρόνους καθισμένες η Δήμητρα και η Δέσποινα και εκατέρωθεν αυτών άλλες θεότητες: η Άρτεμις και γενικά προστάτριες χθόνιες δυνάμεις της γης. Εξαιρετικός Ναός του Απόλλωνος με κατεύθυνση Βορρά-Νότου και άνοιγμα ανατολικά, για να εισέρχεται το φως στον θάλαμο του αγάλματος του Θεού φαίνεται να έρχεται σε συνάφεια με τον τρόπο ταφής του σκελετού με κατεύθυνση Β-Ν και πρόσβλεψη προς την Ανατολή, σύμφωνα με τα θρησκευτικά δεδομένα.
––—————————————————————————————————————————–
Στη Μήλο βρέθηκε ελληνική γραφή από την 3η χιλιετία π.Χ., Γραμμική Α, Β΄ από το 1.500 π.Χ. και καταπληκτικά αγγεία από το 5.800-5.300 π.Χ.
Τα Ευρωπαϊκά κρανία της Μεσολιθικής περιόδου διαφέρουν από τα κρανία της Βόρειας Αφρικής (Ταφοράλ) ιδιαίτερα στο πλάτος της μύτης, σημαντικό γνώρισμα για την ταξινόμηση διηπειρωτικών πληθυσμών.
Οι Πρωτοευρωπαειδείς έχουν πιο όρθιο μέτωπο, λιγότερο αναπτυγμένα μεσόφρυα και ιδιαίτερα διακρίνονται για το μεγάλο πλάτος του προσώπου. Στην Ελλάδα η ποικιλία αυτή αντιπροσωπεύεται σήμερα από τους πληθυσμούς της Πίνδου ως κάτω στην Πελοπόννησο και κυρίως από την ομάδα των Σαρακατσάνων.
«Ἀντίθεον δε πελασγόν ἐν ὑψικόμοισιν ὄρεσσι γαῖα
μέλαιν’ ἀνέδωκεν, ἵνα θνητῶν γένος εἴη»
Άσος (Σάμιος ποιητής 6ου π.Χ.αι.)
Η ενότητα πολιτισμού των φυλών που κατοικούσαν γύρω από το Αιγαίο Πέλαγος στην εποχή του χαλκού, συντέλεσε ώστε να ονομαστεί ο πολιτισμός εκείνος «Αιγαιακός Πολιτισμός».
Ο πιο αρχαίος πληθυσμός της Ελλάδος, όπως λένε τα παλαιότερα κείμενα, ήταν οι Πελασγοί(…) Το όνομά τους διατηρήθηκε στον αρχαίο ναό του πελασγικού Διός στη Δωδώνη και στη Θεσσαλική πεδιάδα, που ήταν γνωστή με το όνομα Πελασγικόν Άργος ή Πελασγιώτιδα (Ιλιάδα XVI, 11, 681). Ο Σοφοκλής αποκαλεί την Δωδώνη «Πελασγῶν ἕδρανον» («Τραχίνιαι» Ι Ι 67, Σοφοκλής). Οι Πελασγοί* αναφέρονται ακόμα σαν οι πιο αρχαίοι κάτοικοι της Βοιωτίας και της Αχαΐας κι ακόμα πιο συχνά σαν αυτόχθων πληθυσμός της Αττικής, της Αργολίδας και της Αρκαδίας (Ηρόδοτος VII, 94, 1, 57, Στράβων 410, Θουκυδίδης Ι Ι, 1).
———————————————————————————————————————————-
Σημειώσεις: *Οι Πελασγοί ήταν το αρχαιότερο φύλο κυρίως στην Αιολία και Θεσσαλία.«Πέλαγος»= μέρος της θάλασσας, επίπεδη επιφάνεια. Η λέξη Πελασγός ερμηνεύεται ως: (Π): πνοή εγείρουσα κύματα της αλός, (ΕΠ): (ο κτηνοτρόφος ελλός) ελαύνει, ωθεί τώρα τον λόγο, ομιλία-επικοινωνία-οικισμό-πολιτισμό στους ανθρώπους (Α) δια σημείων (Σ) γραφής (Γ) στον ευρύτερο οικουμενικό χώρο (Ο) κινούμενος προς όλες τις κατευθύνσεις και επιστρέφων, παλινδρομών (Σ). (Τσατσόμοιρος)
Ο Κλυν Στέφανος (1884) τους θεωρεί «βραχυκέφαλους ινδοευρωπαίους. Ο Τόμσον λέει ότι κατοικούσαν στο βόρειο τμήμα της χώρας, στις ακτές Μακεδονίας και στα νησιά Σαμοθράκη, Λήμνο, Ίμβρο και αναζητάει την πατρίδα τους ως πέρα στη Μαύρη Θάλασσα. Ο Θουκυδίδης ονομάζει τους Πελασγούς της Ακτής, της Λήμνου και της Αττικής Τυρσηνούς (Θουκυδ. IV, 109). Με το όνομα αυτό οι Έλληνες γνώριζαν τους Ετρούσκους. Με τη σειρά τους οι Ετρούσκοι του «Τσέμι» θεωρούσαν ότι κατάγονταν από τους Πελασγούς της Θεσσαλίας (Στράβων 220). Ο Βούλγαρος γλωσσολόγος Β.Γκεόργκιεφ απόδειξε πολύ πειστικά ότι οι Ετρούσκοι που μετανάστευσαν στην Ιταλία είναι απόγονοι των Τρώων.
Από μια σειρά στοιχείων προκύπτει το συμπέρασμα ότι πιθανότατα οι Πελασγοί ήταν απόγονοι των Τρώων. (πελασγός= επίπεδη επιφάνεια)
Ο Μεσοελλαδικός πολιτισμός, που χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι η κεραμική των Μινύων (Μινυακά αγγεία) και ο ενταφιασμός των νεκρών σε πέτρινους τάφους, ανιχνεύεται σ’ όλη την Ελλάδα(…) Ο Τόμσον βλέπει στους Μινύες Πελασγούς κι όχι Έλληνες(…) Η Ιωνική και Αιολική διάλεκτος διαμορφώθηκαν αργότερα με την εξέλιξη της γλώσσας που μιλούσαν οι Μινύες. Αντίθετα εμείς θεωρούμε την Αιολική διάλεκτο ως την αρχαιότερη μορφή της Ελληνικής που αναπτύχθηκε αρχικά γύρω από την Πίνδο.
Η Θρακική ποικιλία μοιάζει πολύ με την κεντροελλαδική (Θεσσαλική) και την Δυτικομικρασιατική και γενικά με τον Αιγαιακό τύπο. Είναι προφανές ότι όλα τα στοιχεία δείχνουν πως τα φύλα που κατοικούσαν σε αυτό τον χώρο είχαν κοινή καταγωγή.
Η κατάληξη «-ονία» είναι Θρακικής καταγωγής και σημαίνει «γη» (Μακεδονία, Παφλαγονία, Λυκαονία, Πελαγονία, Αιμονία(παλιό όνομα Θεσσαλίας), Αιονία(παλιό όνομα Βοιωτίας), Χθονία(παλιό όνομα Κρήτης )κλπ. Ίχνη Θρακών φαίνονται μέχρι την Κρήτη.
———————————————————————————————————————————
Από τους Ελλαδικούς τύπους ο Ηπειρώτικος κατέχει ξεχωριστή θέση. Δηλαδή στο ΒΔ τμήμα της Ελλάδος διαπιστώσαμε (…) την ύπαρξη «δυτικοβαλκανικού» τύπου με ρίζες πολύ βαθιές μέσα στην Άνω Παλαιολιθική Εποχή(…) Πολύ πιθανό μέσα στον πληθυσμό της Ελλάδας και της Δυτικής Μ. Ασίας (δηλαδή στο χώρο που εκτείνεται ανάμεσα στον Ηπειρωτικό και τον Προσωασιατικό τύπο) πρέπει να υπάρχουν ίχνη προπελασγικού και προτυρρηνικού και πρέπει ν’ αναζητηθούν τα ίχνη αυτά.
Πιθανόν ο Ηπειρωτικός τύπος να είναι αποτέλεσμα παραπέρα εξέλιξης του Μεσογειακού τύπου. Συνδετικός κρίκος είναι οι Βλάχοι της Ηπείρου (Δωδώνης και Ζαγορίων).
Τα φύλα που κατοικούν στη Νότια Ελλάδα βρίσκονται σε μόνιμη επαφή με τους κατοίκους των γειτονικών χωρών, της Μακεδονίας, της Θράκης και της Μ.Ασίας.
Ο Μινωϊκός πολιτισμός της Κρήτης αποδείχθηκε αυτόχθων πολύ αρχαιότερος από τον Σουμεριακό και τον Αιγυπτιακό, των οποίων στοιχεία συγχώνευσε και δημιούργησαν οι Κρήτες ένα νέο πολιτισμό με χαρακτήρα ευρωπαϊκό πλέον.
Η εμπορευματική οικονομία των πόλεων εμφανίζεται για πρώτη φορά στις Μυκήνες, με διάδοση τεχνικών μέσων σε ολόκληρη την έκταση της Ελληνικής χερσονήσου.
Ο πληθυσμός της Μακεδονίας αποτελείται από διάφορα στοιχεία: ελληνικά, θρακικά, ιλλυρικά.
Γύρω στο 2000 π.Χ. μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών από Βορρά προς Νότον: ήταν οι Αχαιοί (Θουκυδίδης) Κατά τον 8ο και 6ο αι. π.Χ. οι μεταναστεύσεις των Ελληνικών φύλων παίρνουν τη μορφή δημιουργίας αποικιών.
Στην αρχή του 3ου αι. π.Χ. Κέλτικες φυλές επέδραμαν σε Μακεδονία, λοιπή Ελλάδα και Μ.Ασία, όπου ίδρυσαν Κράτος ως τη Ρωμαϊκή εποχή. Οι Κέλτες επικράτησαν στην Κεντρική και εν μέρει στη Νότια Ευρώπη, όμως οι γλώσσες τους εκρωμανίσθηκαν.
Τα γλωσσικά στοιχεία επιβεβαιώνουν την άποψη ότι στη λεκάνη του Αιγαίου παρατηρούνται μετακινήσεις φύλων όχι μόνο κατά την ιστορική εποχή αλλά και κατά τη μακρινή προϊστορική. Πάντα όμως στο ίδιο φυλετικό περιβάλλον. Αν και τα γένη των Ελλήνων βαστούσαν από τη μυθολογία, εν τούτοις, τα γένη αυτά είναι πιο αρχαία από τη μυθολογία με τους θεούς και τους ημίθεους, που αυτά τα ίδια έφτιαξαν(Engels Fr.).
Οι σύγχρονοι Έλληνες είναι απόγονοι των αρχαίων λαών που αφομοίωσαν την Ελληνική γλώσσα και τον Ελληνικό πολιτισμό.
Από τον υλικό πολιτισμό των Ελλήνων διατηρήθηκαν ως σήμερα αρκετά καθαρώς ελληνικά στοιχεία.
Υπάρχουν μερικά πρωτόγονα εργαλεία, όπως το «άροτρον του Ησιόδου» και το «δικέλλι του Σοφοκλή», που τα χρησιμοποιούν οι Έλληνες γεωργοί από τ’ αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα.
Οι αγγειοπλάστες με τον ίδιο τρόπο κατασκευάζουν τα αγγεία.Το «αδράχτι» και το «σφοντύλι» πριν την εποχή του Ομήρου ήταν απαραίτητα εξαρτήματα του νοικοκυριού.
Από τα ήθη και έθιμα, χαρακτηριστικός είναι ο χορός των νεονύμφων, το ράντισμα με κουφέτα, σιτάρι, χρήματα, φύλλα μυρτιάς και λεμονιάς. Το κλάμα της νύφης, όταν την στολίζουν, αναφέρεται κι από τον Θεόκριτο (VIII, 91). Στις Ιεροτελεστίες που αφορούν στο θάνατο, ο Χριστιανισμός στα περισσότερα ζητήματα προσαρμόστηκε στα ειδωλολατρικά έθιμα.
Σχετικές μέθοδοι χρονολόγησης είναι η στρωματογραφική, η πανίδα, η πανίδα μικρών ζώων και η λιθοτεχνία. Η απόλυτη χρονολόγηση των ευρημάτων γίνεται με πυρηνικές και γεωφυσικές χρονολογήσεις:
1.Μέθοδος ESR ή της στροφορμής των Ηλεκτρονίων. Μετράμε την ενέργεια που “αποθηκεύεται” κατά την αλλοίωση που δημιουργείται στο κρυσταλλικό πλέγμα του ασβεστίτη (σταλαγμίτη) από τη ραδιενεργό ακτινοβολία του περιβάλλοντος (…), δηλαδή πόσος χρόνος πέρασε από τότε που το υλικό απόκτησε τη στερεά κρυσταλλική μορφή.
Μετρήθηκε ο σταλαγμίτης στο 1ο στρώμα και έδωσε ηλικία από 250.000 έως 300.000 χρόνια, ο σταλαγμίτης στο 10ο στρώμα έδωσε ηλικία πριν από 670.000 χρόνια, ίχνη φωτιάς στο 24° στρώμα έδωσαν ηλικία 1.000.000 χρόνια.
2. Μέθοδος Ουρανίου-Θορίου(U–Th): Με τη πάροδο του χρόνου το U μεταβάλλεται σε Th. Οι αναλογίες μεταξύ των ποσών των δύο αυτών στοιχείων είναι κατευθείαν συνάρτηση του χρόνου.
3. Η Θερμοφωταύγεια (TL) στηρίζεται στην ίδια αρχή όπως η ESR. Όταν το κρυσταλλικό C03 θερμανθεί, η ενέργεια που έχει αποθηκευτεί στις “βλάβες” μετατρέπεται σε φως. Η έντασή του ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία. Η θερμοφωταύγεια δίνει ηλικία από 100.000 μέχρι 600.000 χρόνια ή και παραπάνω σε ορισμένες περιπτώσεις.
4. Μέθοδος Παλαιομαγνητισμού, όταν θέλουμε να μελετήσουμε το γεωμαγνητικό πεδίο στο παρελθόν. Το γεωμαγνητικό πεδίο παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον φαινόμενο, που λέγεται γεωμαγνητική αναστροφή .Κατά την αναστροφή ο βόρειος μαγνητικός πόλος, σε γενικές γραμμές, γίνεται νότιος και ο νότιος γίνεται βόρειος. Η χρονική διάρκεια του φαινομένου είναι αρκετές χιλιάδες χρόνια και έχει αποδειχθεί ότι συνέβη πολλές φορές στη γη μας κατά τη διάρκεια της ιστορίας της. Για τον σκοπό αυτό, παίρνουμε δείγματα από τα διάφορα στρώματα του σπηλαίου και μετράμε με ειδικά μαγνητόμετρα την απόκλιση των διαμαγνητικών συστατικών του ιζήματος, δηλαδή τον προσανατολισμό του προς το γεωμαγνητικό πεδίο της εποχής της δημιουργίας του. Άλλοτε ο προσανατολισμός αυτός έχει θετική και άλλοτε αρνητική πολικότητα. Με δοκιμές που έγιναν σε πανεπιστημιακά εργαστήρια του εξωτερικού έχομε ενδείξεις τουλάχιστον για δύο αναστροφές με αρνητική πολικότητα, που έγιναν κατά τη διάρκεια της «ζωικής δραστηριότητας» του σπηλαίου.
α) την εποχή που έγινε το «Συμβάν Γιαραμίλλο» πριν 950.000 χρόνια περίπου (23ο με 24ο στρώμα των τομών Β και Γ)
β) στην αρχή του 11ου στρώματος επισημάνθηκε το «Σύνολο Μπρούχνες/Ματουγιάμα» που έγινε πριν 690.000 χρόνια περίπου. Η περίοδος Ματουγιάμα έχει την αρνητική πολικότητα και η περίοδος Μπρούχνες τη θετική. Η περίοδος Μπρούχνες αντιστοιχεί στην Πετραλώνεια Εποχή του σπηλαίου και η περίοδος Ματουγιάμα στην Κρήνεια. Παράλληλα η πανίδα της Πετραλώνειας περιόδου μας δίνει ισχυρή ένδειξη πως και αυτή η περίοδος αντιστοιχεί στη Ματουγιάμα, δηλαδή έχει αρνητική πολικότητα. Στο στρώμα που πλησιάζει τα 111 εκατομμύρια χρόνια παρουσιάζεται και εμφανίζεται ο Όρθιος Άνθρωπος, στην πλειόκαινο περίοδο
Μέθοδος των Αμινοξέων(ρακετοποίησης) των οστών, σε διασταύρωση στοιχείων με τις άλλες μεθόδους χρονολόγησης.
Στο λεκανοπέδιο Πτολεμαΐδας τον Οκτώμβριο του 1977 βρέθηκε σκελετός ελέφαντα, διαμελισμένου από ομάδα πρωτόγονων κυνηγών, «πρωτελέφας», με πληθώρα εργαλείων ανάμεσα στα οστά του, ιδιαίτερα στα πλευρά. Από χαλαζία. Ανάμεσά τους κοπανιστήρια και μερικά ασβεστολιθικά(…) Το χαλαζιανό υλικό δεν αποτελεί συστατικό του γεωλογικού στρώματος του αμμόλοφου που βρέθηκε ο Ελέφας. Προέρχεται από το βουνό Σινιάτσινον 10 χιλμ. απόσταση απ’ όπου βρέθηκε ο σκελετός και δύο οστέινα εργαλεία στο αριστερό μάτι του ελέφαντα. Το μήκος χαυλιοδόντων του ελέφαντα είναι 2,5 μέτρα και απαντάται από τις Β.Ινδίες ως τη Δυτική Ευρώπη.
Παλαιομαγνητικές μετρήσεις του Πανεπιστημίου της Ν.Καρολίνας των ΗΠΑ έδειξαν ότι ο Ελέφας του Περδίκκα είναι από 2,5-3 εκατομμύρια χρόνια (Ανώτερο Πλειστόκαινο).
Είναι το αρχαιότερο εύρημα του είδους στην Ευρώπη.*
Η δυναμική της εξέλιξης για την εμφάνιση του ανθρώπου
Τι «έσπρωξε» την φύση για να μας «ποιήσει», να δημιουργήσει την Ανθρωπογένεση; Θέμα τύχης ήταν λοιπόν η εμφάνιση του Ανθρώπου. Είναι τυχαίο γεγονός. Όλα τα επιστημονικά δεδομένα της εξελίξεως συγκλίνουν υπέρ αυτής της συγκεκριμένης απόψεως, χωρίς να χρειάζεται να επικαλεσθούμε την «κβαντική» λογική, για να στηρίξουμε τον πιθανολογικό χαρακτήρα της φύσεως, ενάντια στην αντίστοιχη νομοτέλεια των «κλασικών» θεωριών.
Κανένα «ανθρωπάριο» δεν προήλθε από το σύμπαν, για να καταφύγει στη γη μας. Το «ανθρωπάριο» είναι αποτέλεσμα όλης της προηγούμενης εξελίξεως των όντων επί της γης τα τελευταία τέσσερα δισεκατομμύρια και πλέον χρόνια, από την εμφάνιση ζωής στον πλανήτη μας, ώστε όλες οι άλλες υποθέσεις να ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας. Πρέπει πλέον να ομολογούμε την αλήθεια: είναι πολύ δύσκολο να απορρίψουμε την ιστορία των όντων για όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν από την αρχή της εμφανίσεως της ζωής. Κανένα «έτοιμο» προϊόν δεν ήρθε από άλλο πλανήτη. Εδώ, επί της γης, η αρχή της ζωής. Τίποτε απ’ έξω. Η πραγματικότητα όμως είναι σκληρή.
Σείεται η γη! Κουνιέται το σύμπαν. Φωτιά και λάβρα βγάζουν τα σπλάχνα του Αιγαίου. Εδώ και χρόνια, μερικά εκατομμύρια. Από τη Λέσβο μέχρι τη Θήρα. Το ρήγμα εκρήγνυται από τη Θράκη μέχρι την Κρήτη. Κοιλοπονάει(…) Ο Αιγαιοπίθηκος δεν αυνανίζεται πλέον κρεμασμένος πάνω στα δέντρα. Ιδού, εμπρός μας τρέχει στα δύο του,γυμνός και κάνει έρωτα πρόσωπο με πρόσωπο αλαλλάζοντας… Έχασε το παλιό του πλέον περιβάλλον. Η αλλαγή έχει ήδη συντελεστεί. Είναι ποιοτική, τελείωσε… Το άλμα της φύσεως δημιούργησε το νέο (…) Να οι τρεις βασικές διαφορές μας από τους προγόνους μας:1.Η Όρθια στάση, 2. Ο έναρθρος λόγος, 3.σεξ πρόσωπο με πρόσωπο. Τραβήξαμε το δικό μας δρόμο, μοναχικά, αυτόνομα και μονόδρομα. Κανένας άλλος δεν επενέβηκε, «Γίναμε Θεοί(…)» Κι απλωθήκαμε σ’ όλη τη γη. Κι όταν κρυώσαμε, μπήκαμε στις σπηλιές, για να ζεσταθούμε, περίπου πριν 2 εκατομμύρια χρόνια. Εκεί είχαμε καιρό να οργανωθούμε καλλίτερα. Περίσσευε ο χρόνος. Μ’ έναν ελέφαντα * που σκοτώναμε μπορούσαμε να περάσουμε καιρό. Τον υπόλοιπο χρόνο πελεκούσαμε όμορφα εργαλεία, κοιτάζοντας απέναντι τον χιονισμένο Όλυμπο. Οργανωθήκαμε σε κοινωνίες. Λατρέψαμε ό,τι φοβόμασταν ή μας έλειψε περισσότερο. Βγάλαμε κι αρχηγό-οδηγητή στο κυνήγι. Η γκαστρωμένη μάνα παρέμεινε να «συμπάλει» τη φωτιά στη σπηλιά. Τον ρινόκερο τον τρώγαμε πια ψημένο. Είχαμε γίνει ήδη HomoSapiens από τότε. Ίσως πιο έξυπνοι, πιο καρτερικοί ή μάλλον πιο λειτουργικοί. Λίγοι την έκαναν κοπάνα τότε- Αργότερα παρατράβηξε σε μας η περίοδος της παιδικής ηλικίας. Βλέπετε έπρεπε να πάει το παιδί στο φροντιστήριο για να μπει στο κολέγιο, να ντυθεί, να φάει καλά κ.ο.κ. Κι όταν μεγάλωνε το παιδί και μπορούσε να βαστάει όπλο, έπρεπε να πάει στο στρατό (…) άλλο κακό και τούτο. Για να φάει ο ένας τον άλλο μας. Βέβαια γίναμε πολλοί σαν μυρμήγκια – όποιον πάρει ο χάρος – Μόνοι μας σκάψαμε το λάκκο μας. Να ιδούμε τι θα βγει από τώρα και εμπρός. Θα μπορούμε να οργανωθούμε καλλίτερα; Θα γίνουμε «άνθρωποι» ποτέ μας; Ιδού το μέγα ερώτημα.
Μετά τον Άνθρωπο τι;
(Άρης Πουλιανός«Ο Αρχάνθρωπος των Πετραλώνων»)
Ο Ποιητής
Σπαθίζεις το στερέωμα
χωρίς να μαντεύεις
πως οι καθρέφτες των όντων
ζωντανεύουν την εικόνα σου
μες από στρώματα σιωπής κ’ ευλάβειας.
(Γιάννης Ρίτσος)